Commentaar: Anti-Apple

Een van 's werelds best gewaardeerde merken begint scheuren te vertonen. Apple was altijd al arrogant, maar inmiddels heeft het ook macht.

Apple is heel lang de geliefde underdog geweest. Het had weliswaar de personal computer op de markt gebracht met de Macintosh, maar zag zich ingehaald door pc's die op software van Microsoft draaide. Apple hield echter koers, bleef innoveren en ging prat op de betere interface en gebruikerservaring ondanks een bescheiden marktaandeel. Het had de voorkeur van de creative class. Dat ging een tijdje goed totdat mede-oprichter Steve Jobs buitenspel werd gezet, de vernieuwingsdrift verdampte en Apple bijna ten onder ging.

Jobs keerde eind jaren negentig terug bij Apple en gaf het bedrijf een tweede jeugd met successen als de iMac, MacOS X, iBook en de Powerbook G4. Internet had intussen de computerindustrie op z'n kop gezet. Apple voegde daar lifestyle aan toe; het maakte computers waarmee je gezien wilde worden. De bekroning van die strategie kwam met de iPod. Apple groeide uit tot de wereldwijde marktleider in draagbare digitale muziekspelers. Consumentenelektronicagiganten als Sony hadden het nakijken.

Jobs had de smaak te pakken, dropte de toevoeging 'Computers' in de bedrijfsnaam en betrad stoutmoedig een overvolle markt met moordende concurrentie, die van mobiele telefonie. Hij kondigde de iPhone aan als Apples heruitvinding van de telefoon. Drie jaar later is de impact van de telefoon ontegenzeggelijk groot. De iPhone heeft de markt voor smartphones met touchscreens opengebroken, het toestel heeft mobiel internet op de kaart gezet en introduceerde dé killer app: apps.

Wat betreft verkoopcijfers werd Apple geen marktleider in mobiele telefoons, dat bleef Nokia. Het werd zelfs geen marktleider in smartphones, dat bleef Blackberry. Apple creëerde echter een ecosysteem dat de industrie heeft veranderd. Het geïntegreerde platform tussen iPhone, iTunes en App Store doet menig concurrent slecht slapen van jaloezie. Microsoft mag dan de computer beheersen en Google internet, Apple geeft de toon aan bij mobiel. Mobiele communicatie is het domein met toekomst, waar computers en internet samenkomen in de vorm van strakke smartphones en handzame tablets.

Apple is niet langer de underdog, het is een grootmacht geworden. Zijn invloed reikt inmiddels zover dat de uitgeefwereld zijn commerciële digitale toekomst wedt op Apples nieuwste vinding, de iPad. Dat is echter niet het enige wat is veranderd. Naast facilitator is Apple tegenwoordig ook gatekeeper. Voor zijn App Store, de lucratieve toegangspoort tot de iPhone, iPod touch en de iPad, voert het een streng deurbeleid. Apple bepaalt de dresscode. Dat zette niet alleen bij diverse developers kwaad bloed, het leidt ook tot de faustiaanse situatie waarin de gebruiker in ruil voor geile gear en soepele software is overgeleverd aan een bedrijf dat bepaalt tot welke informatie hij toegang heeft.

Als verweer verwijst Jobs naar de alternatieven die voorhanden zijn, met andere woorden, als onze manier je niet zint dan ga je maar naar een ander. Die arrogantie is Apple niet vreemd, maar gaat tegenwoordig echter gepaard met macht. Dat kan gevaarlijk zijn, zoals bovenstaand voorbeeld over de vrijheid van informatie aangeeft. Protesteren daartegen kan overigens effect hebben. Aan de roep van consumenten om DRM-vrije muziek in de iTunes Store is door Apple - of de muziekindustrie als je wilt - gehoor gegeven.

Jobs laat sowieso vaker van zich horen. Deed hij er voorheen meestal mysterieus het zwijgen toe, de laatste maanden richt hij zich steeds vaker direct tot het grote publiek via mails en verdedigende verklaringen. Maar het tij lijkt gekeerd, getuige veelzeggende koppen als Apple: The Microsoft of Mobile?, Apple vs. the Web, Enemy of the Future, When did Apple become uncool? en een persoonlijke favoriet, Can We Stop With The "Magical" Already?

De omgeslagen teneur is het resultaat van een optelsom. Het deurbeleid in de App Store, de publiekelijke bedruzie met Adobe over de weigering Flash te ondersteunen in iPhone OS en recent de politie-inval bij de Gizmodo-redacteur die een verloren iPhone prototype op de kop had getikt en aan de wereld getoond. Voor opinieleider Jon Stewart van The Daily Show was dat optreden de druppel: 'Apple, you guys were the rebels man. People believed in you. But are you becoming The Man? It wasn't suppose to be this way. Microsoft was supposed to be the evil one.' Apple wordt niet alleen geroemd om zijn producten maar ook om zijn marketing en pr. Het zal de komende tijd al zijn talent nodig hebben.