De wetenschap van het dwalen
Wilfried Houjebek is net terug uit Toronto waar hij met een post-it door de stad liep.
Psychogeografie heet dat. Pardon?
Psychogeografie is de term voor het effect dat een geografische omgeving op onze emotie en gedrag heeft. Zo definieerde Guy Debord, een kopstuk in de psychogeografie en een zogenaamde situationist het in 1955. Het heet ook wel de wetenschap van het dwalen. Het door middel van je eigen fantasie anders ervaren van de stad om je heen.
Psychogeaografische 'kaarten' van Tokio. Je hebt er ook van Amsterdam.
Wie in Nederland naar psychogeografie zoekt, komt al snel terecht bij Wilfried Houjebek. (Ja eh, lekker abstract, Wilfried.) Wat maakt het nou zo interessant? 'Psychogeografie verbindt plaats met geest, waar je bent met wat je doet, en bekijkt die relatie niet op een functionele manier maar meer intuitief. Je maakt geen bewuste keuzes maar een reflex, een instinct. Een theorie met een plezierige vleug vaagheid.'
The Naked City. Een psychogeografische kaart van Parijs waarin de stad is opgeknipt in delen die als buurt ervaren worden. De rode pijlen zijn de meest gebruikte verbindingen.
Dat is dan dus de theorie. Maar wat kunnen we ermee? Het traditionele middel van psychogeografen is de stadstour. Wilfried Houjebek organiseert psychogeografische stadstouren door bekende omgevingen. De uitvoering van zo'n dwaaltocht trekt doorgaans een groepje kunstfans die een zondags stadswandelingetje verwachten, maar uiteindelijk hun inbreng verkleind zien worden tot wandelen volgens de instructies van een stukje code. Een klassiek voorbeeld van een psychogeografisch algoritme, eigenlijk een haiku voor urban explorers, ziet er als volg uit:
eerste straat links
tweede straat rechts
tweede straat links
herhaal
Je herkent ze zo: een groepje wandelaars met een doel, vastberaden, turend op een op een post-it, dat een weg inslaat waarvan je denkt dat daar toch echt niets interessants te halen is.
Constant Nieuwenhuis deelt zijn idee New Babylon met Rem Koolhaas. Die had toen nog haar.
In de afgelopen vier jaar heeft een kleine internationale revival plaatsgevonden, aldus Wilfried. Daarin is er vooral veel aandacht voor het vastleggen van de resultaten van een wandeling. Concretiseren door kaarten, steekwoorden, foto's, films, enzovoort. Maar zo laat je alleen de geografische kant zien. Om juist de psychologische ervaringen te vangen, ontwikkelde Wilfried PML, Psychogeograhic Markup Language. Helaas met weinig succes. 'Tegenwoordig denk ik dat taal per definitie niet de macht heeft dit soort dingen te vangen.'
Resultaten van een dwaaltocht.
Psychogeografie gaat zo diep als je het zelf hebben wil. Maak het architectonisch, politiek of psychologisch. Ik ben voor praktisch. Denk je je stad te kennen? Je dagelijkse omgeving heeft nog wat verrassingen om de hoek liggen. Probeer het maar eens. Met geen ander doel voor ogen dan het stillen van je nieuwsgierigheid brengt psychogeografie je waar je nog nooit bent geweest.