Een vuist tegen onrecht
Elf beroepsorganisaties hebben zich verenigd in het Platform Makers. Doel: opkomen voor de positie van individuele auteurs en uitvoerend kunstenaars.
Het is een vrij land, dat wel. Maar auteurs en uitvoerend kunstenaars hebben het hier niet gemakkelijk. Meer dan eens worden freelance journalisten, programmamakers, kunstenaars, ontwerpers, componisten, fotografen, en andere muziek- en beeldmakers voor het blok gezet. Hoe? Door wurgcontracten met uitgevers, producenten en omroepen bijvoorbeeld. Het wordt steeds moeilijker de rechten op hun werk via goede afspraken met hun opdrachtgevers te regelen, signaleert het pasopgerichte Platform Makers. Dat heeft te maken met digitalisering van exploitatievormen, grotere mediaconcentratie en het toenemend gebruik van standaardcontracten. En de recessie maakt het er niet veel beter op.
De Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) maakt zich al jaren juridisch sterk voor de rechten van individuele (foto)journalisten en programmamakers. De vereniging voert het secretariaat van het Platform Makers, waarvan de door Thonik ontworpen site onlangs online ging. Bij het platform hebben zich nog tien andere beroeps- en belangenorganisaties aangesloten. Doel: het verbeteren van de positie van individuele auteurs en uitvoerend kunstenaars.
De wet- en regelgeving loopt hier inmiddels ver achter bij andere Europese landen. Makers verwachten een redelijke vergoeding voor het gebruik van hun werk. ‘Het auteursrecht komt steeds meer onder druk te staan', zegt Ellie Speet, secretaris Freelance-zaken van de NVJ. ‘Van makers wordt verwacht dat zij meewerken aan een volledige overdracht van hun rechten. De ongelijke verhouding tussen makers en exploitanten heeft veelal tot gevolg dat makers minder invloed op de exploitatie van hun werk hebben en dus minder inkomsten krijgen.'
Een van de speerpunten van het Platform Makers (dat financieel ondersteund wordt door de auteursrechtenorganisaties Pictoright, Sena en Norma) is de invoering van het auteurscontractenrecht. De in 1993 ingevoerde Auteurswet, die het intellectueel eigendomsrecht beschermt, dient volgens het platform uitbreiding en nuancering. Belangrijk onderdeel van het auteurscontractenrecht is het beperken van de mogelijkheid tot buy-outcontracten (met volledige afkoop van alle rechten, zonder billijke vergoeding en zonder dat makers vooraf exact weten hoe hun ‘creaties' geëxploiteerd gaan worden). In het auteurscontractenrecht moet ook namens de beroepsorganisaties de wens worden opgenomen voor minimum prijsafspraken met opdrachtgevers. En voor publicatie van adviestarieven voor hun leden.
Omdat de nationale regelgeving open is voor interpretatie en het wemelt van de beroeps- en belangenverenigingen, wil men nu één vuist maken. De deelnemers aan het platform zijn: ACT, BNO, DDG, FLA, FNV Kiem/ BV Pop, Fotografen Federatie, Netwerk Scenarioschrijvers, Ntb, NVJ, PALM en VvL.
Samen tellen deze organisaties ruim 28 duizend aangesloten leden. Het bundelen van de krachten komt van pas bij de lobby in de Tweede Kamer die zojuist gestart is. Want, zo vindt het platform, de Nederlandse overheid erkent het belang van het auteursrecht en moet dan ook haar verantwoordelijkheid nemen en beleid consequent doorvoeren. De wensenlijst van het Platform Makers wordt luid en duidelijk afgegeven. ‘In 2004 vond er een onderzoek plaats van het Instituut voor Informatierecht (IViR) met aanbevelingen voor het auteurscontractenrecht', vertelt Speet. ‘Het wetsvoorstel naar aanleiding van de uitkomsten daarvan kwam niet uit de verf. Wij willen dit weer uit de la krijgen. Het moet op de politieke agenda komen.'
De gesprekken met de Justitiewoordvoerder zijn inmiddels in gang gezet. Het Platform Makers maakt er werk van. Wordt vervolgd.