'Epidemie van eenzaamheid' veroorzaakt door Facebook?

'Epidemie van eenzaamheid' veroorzaakt door Facebook?

19-04-2012 06:11 Laatste update: 28-04-2018 18:11

Maken sociale media ons eenzaam? The Atlantic probeert daar in een 5400 woorden tellend artikel antwoord op te geven.

De vrees dat nieuwe technologieën klassieke sociale verbanden ondermijnen en leiden tot meer eenzaamheid, is van alle tijden. In 1995 – kort voor internet als nieuw medium definitief doorbrak –schreef de bekende Harvard-socioloog Robert Putnam het essay 'Bowling Alone' (later uitgewerkt tot een bekend, gelijknamig boek).

Amerikanen gaan minder snel bij elkaar langs en ze picknicken minder vaak, constateerde Putnam. Bowlingclubs, kerkgenootschappen en buurtclubs lopen leeg. Eén van de mogelijke verklaringen hiervoor was volgens Putnam de opkomst van nieuwe vormen van 'individualistische' ontspanning, zoals de televisie en de videorecorder. "We kijken liever naar Friends, dan dat we zelf vrienden hebben", aldus Putnam.

Putnam was niet de eerste die waarschuwde. In de jaren twintig van de vorige eeuw stelden de sociologen Robert Staughton Lynd en Helen Merrell Lynd bijvoorbeeld al vast dat de opkomst van de radio en de film ervoor zorgden dat mensen minder vaak naar leesclubjes of openbare lezingen gingen.

De opkomst van internet leidde tot een vergelijkbaar debat, dat deze maand in het tijdschrift The Atlantic weer nieuw leven wordt ingeblazen. "Is Facebook Making Us Lonely?", vraagt de auteur van het Atlantic-artikel, Stephen Marche, zich af. "Hoewel we in een wereld leven waarin we direct en niet gebonden door tijd of ruimte kunnen communiceren, lijden we aan een ongekende vervreemding. We zijn nog nooit zo onthecht of eenzaam geweest", schrijft hij.

Als voorbeeld haalt Marche de voormalige playmate Yverre Vickers aan. Zij lag maandenlang dood in huis voordat haar buurvrouw haar inmiddels gemummificeerde lichaam vond. In de maanden voor haar dood had Vickers geen contact meer gehad met vrienden of familie maar wel met fans die haar via internet hadden gevonden.

Het geval-Vickers staat niet op zichzelf, betoogt Marche. Uit onderzoek blijkt dat 'eenzame en neurotische mensen' meer tijd op Facebook doorbrengen dan mensen die niet eenzaam zijn. Maar wat is oorzaak en wat is gevolg?

Waarom is de ene Facebook-gebruiker wel eenzaam en de andere niet? Dat lijkt onder meer samen te hangen met de manier waarop men het sociale netwerk gebruikt, zo blijkt uit langdurig onderzoek onder 1200 mensen met een Facebook-profiel. Als je Facebook gebruikt om direct met anderen te communiceren – bijvoorbeeld door op berichten van anderen te reageren – kan dat gunstig uitpakken voor je 'sociaal kapitaal'. Gebruik je Facebook daarentegen alleen om andermans status te checken of om berichten te 'zenden' via je wall, dan is de kans dat je eenzaam bent weer groter.

Marche haalt ook onderzoek uit 2010 aan waaruit blijkt dat 35 procent van de Amerikanen boven de 45 jaar chronisch eenzaam is, tegenover 20 procent tien jaar eerder. In de hele westerse wereld zou sprake zijn van een 'epidemie van eenzaamheid'. Behalve meer eenzaamheid is er ook sprake van een flinke toename van narcisme. Terwijl maar 3 procent van de 65-plussers narcistische symptomen vertoont, geldt dat voor bijna 10 procent van de twintigers.

De toenemende eenzaamheid en het toegenomen narcisme zijn volgens Marche niet los van elkaar te zien. Uit onderzoek onder Zweedse vrouwen blijkt namelijk dat er een sterk verband bestaat tussen narcisme op jonge leeftijd en eenzaamheid later. En welke site is ideaal voor narcisten? Juist, je had het al geraden.