Hoe gebruikt IS de PlayStation om aanslagen voor te bereiden?
IS-terroristen zouden Sony's PlayStation 4 hebben gebruikt om te communiceren. Waarom? En hoe lastig is die communicatie in de gaten te houden?
De aanslagen in Parijs zijn opgeëist door IS, dat Frankrijk heeft aangevallen vanwege de bombardementen op Syrië. De aanslag werd gecoördineerd uitgevoerd: op verschillende plekken in Parijs werden rond dezelfde tijd aanvallen uitgevoerd.
Volgens de Belgische minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon gebruiken IS-terroristen onder andere de PlayStation 4 om te communiceren. "De PlayStation 4 is zelfs moeilijker in de gaten te houden dan WhatsApp", aldus Jambon.
Frankrijk, dat bij terrorismebestrijding nauw samenwerkt met buurland België, heeft één van de meest verregaande afluisterwetten in Europa en mag het internetverkeer, zoals dat van een PlayStation, aftappen. Als iemand wordt gelinkt aan terroristische activiteiten, mag er zonder rechtelijke toestemming worden afgetapt. De terroristen waren al langer in beeld bij de Franse inlichtingendiensten.
Toch heeft deze vorm van aftappen er niet voor gezorgd dat de aanslagen zijn voorkomen. Dat komt mogelijk omdat IS middelen gebruikt om hun communicatie te verbloemen. Vier vragen over de vermeende communicatie van IS via de PlayStation 4.
Hoe communiceer je via de PlayStation 4?
De PlayStation 4 biedt twee verschillende manieren om te communiceren: via chat of spraak. Beide werken via het PlayStation Network, dat de consoles van Sony met elkaar in verbinding brengt. Je kunt als PlayStation-bezitter vrienden toevoegen op basis van hun gebruikersnaam of e-mailadres en hen berichten versturen. Dit werkt via de console met een eigen chatvenster of met de officiële app van PlayStation. Via de app is het ook mogelijk om te chatten met je smartphone of tablet.
Bij een zogeheten Party kun je andere PlayStation-vrienden uitnodigen om een groepsgesprek te starten. Bij de console wordt standaard een controller met een microfoon en oortje geleverd, waarmee gamers met elkaar kunnen communiceren. Deze vorm van communicatie vindt meestal plaats tijdens online gamen, waardoor je tijdens het spelen met teamgenoten kunt praten.
Hoe is communicatie van het PlayStation Network beveiligd?
De communicatie binnen het PlayStation Network wordt versleuteld. Dit gebeurt bij heel veel communicatievormen, van telefoneren tot berichtjes versturen. Sony wil niet vertellen hoe de encryptie wordt ingezet, maar het is aannemelijk dat de communicatie tussen consoles en de servers van Sony wordt versleuteld. Bij deze vorm van encryptie kan Sony wel de communicatie inzien. "De encryptie van de communicatie via de PlayStation 4 is voor de inlichtingendiensten heel lastig te breken", aldus Jambon.
Het zou voor een inlichtingendienst mogelijk zijn om bij Sony een aanvraag in te dienen om informatie van een specifiek account op te vragen. Dit gebeurde ook bij de aanslag op Charlie Hebdo. De Franse autoriteiten kregen binnen 45 minuten de inhoud van twee e-mailinboxen van de e-maildiensten van Microsoft. Dit is in de meeste gevallen de standaard variant van informatie opvragen. Bij Sony zou je in zo'n geval de chatgeschiedenis kunnen opvragen.
Het is ook mogelijk om een tap te plaatsen op dergelijke communicatie. De inlichtingendienst moet dan nog wel de communicatiestroom ontsleutelen om de inhoud in te zien. Dit kan doordat Sony de sleutel geeft of door eigenhandig de encryptie te kraken.
Sony laat weten dat het altijd meewerkt met de autoriteiten zodra het een melding van verdachte activiteiten ontvangt. "De PlayStation 4 maakt het voor vrienden en gamers mogelijk om samen te spelen. Maar zoals bij alle moderne verbonden apparaten, kan het apparaat ook worden misbruikt", zo meldt Sony in een verklaring. Het Japanse bedrijf wil niet zeggen of het IS-activiteit heeft opgemerkt of dat het stappen gaat ondernemen om dergelijke praktijken aan te pakken.
Waarom is deze communicatie lastig in de gaten te houden?
Het is niet ongebruikelijk dat inlichtingendiensten de communicatie van consoles in de gaten houden. Uit gelekte documenten door Edward Snowden blijkt hoe de Amerikaanse en Britse geheime diensten online pc-games als World of Warcraft en Second Life infiltreren om achter communicatie van terroristen te komen. In dergelijke games kwamen terroristen samen om in een virtuele wereld voorbereidingen voor aanslagen te treffen. In de documenten wordt melding gemaakt dat het mogelijk was om de (spraak)communicatie tussen online gamers af te tappen en te kraken, maar deze informatie is inmiddels verouderd.
IS maakt volgens de Belgische minister gebruik van een soortgelijke tactiek, alleen dan via PlayStation Network. De PlayStation-console wordt normaliter gebruikt om mee te gamen, terwijl geheime diensten veelal de kanalen in de gaten houden waarmee wordt gecommuniceerd. Denk aan WhatsApp, telefoongesprekken of e-mail. Door de console als communicatiemiddel in te zetten, hebben de terroristen van IS hun communicatiestromen kunnen maskeren als 'normale gamesessies'.
De PlayStation verbindt met de servers van Sony. Alle data, van het online gamen tot het communiceren met andere teamgenoten, gaat via deze datastroom. Het is voor een geheime dienst dus lastig in te zien wanneer er met vrienden een online game wordt gespeeld, en wanneer terroristen van IS tijdens het online gamen een aanslag voorbereiden.
Daarnaast werkt de PlayStation zonder telefoonnummer. Vaak worden de mobiele telefoons van doelwitten in de gaten gehouden, omdat de verdachten deze veelal bij zich hebben en gebruiken om te communiceren. Bij het in de gaten houden van een mobiele telefoon kunnen bijvoorbeeld ook de locatiegegevens worden buitgemaakt. Een PlayStation biedt op het eerste gezicht veel minder bruikbare informatie voor een geheime dienst.
En nu?
Het is niet de eerste keer dat de PlayStation in verband wordt gebracht met IS. In maart van dit jaar werd een 14-jarige jongen gearreseerd omdat hij documenten om een bom te maken via zijn PlayStation downloadde en met IS communiceerde.
Er waren voor de inlichtingendiensten dus wel aanwijzingen om de activiteiten van verdachte PlayStation-gebruikers in de gaten te houden. Het is aannemelijk dat de geheime diensten zich eerder richten op bekende communicatiekanalen, zoals mobiele telefoons en pc's, en de PlayStation niet zo nauwkeurig in de gaten heeft gehouden. Mogelijk gaat dat na de aanslagen in Parijs veranderen.
Het gebruik van de PlayStation 4 laat zien dat terroristen vaak creatieve manieren vinden om met elkaar te communiceren. Zo gebruikt IS naast de PlayStation naar verluidt ook een openbaar kanaal op de chat-app Telegram om met sympathisanten in Europa te communiceren. Dergelijke communicatievormen tonen aan dat IS op digitaal gebied niet achterloopt en naar nieuwe manieren blijft zoeken om onopgemerkt te communiceren.
Lees ook: