Lille: het is hier fantastisch!

Tot half januari staat Lille in het teken van Fantastic, een geweldig festival met toegankelijke kunst en cultuur. Weekendtriptip!

Hier volgt een pleidooi voor Lille, die grauwe stad in het Noorden van Frankrijk waar je altijd hard voorbij rijdt. Lille heeft haar image en aanbod verbeterd tot stad waar je minstens een keer geweest moet zijn. Een voorbeeld voor met imago strijdende industriesteden en een tip voor wie moderne architectuur en toegankelijke kunst en cultuur wil zien.

Niet alleen de bezoekers maar ook de inwoners van Lille hebben cultuur omarmt. 'Democratische kunst', noemt de pr-dame dat. Een flink budget gaat op aan het festival Lille3000 (Lille trois mille), maar de inwoners snappen dat cultuur voorwaarde is voor de vooruitgang in hun stad. Dat blijkt ook uit de geweldige opkomst bij de openingsparade van het festival waarmee het stadsmarketingbureau de stap naar het jaar 3000 wil verbeelden. Hoe dat jaar eruit gaat zien is nu nog fantasie, waar ook de ondertitel F∆NT∆STIC naar verwijst. Overal in de stad gebeuren dingen die de fantasie prikkelen. Lille, gelegen op 200 kilometer van Rotterdam, is nog 'fantastisch' tot 13 januari 2013.

Urban Metamorphoses
Je loopt vanzelf tegen fantastische dingen aan. Al direct bij aankomst op het station kun je overweldigd worden door een mistbank die over de sporen naar binnen kruipt. Dat is de installatie Nuage de Mer (zeewolk) van Fujiko Nakaya. In een bestaande fontein zijn 800 buisjes gemonteerd en een meteostationnetje. Op random tijden gaan die buisjes mist verspreiden. Via de meteometingen kunnen ze zo aangestuurd worden dat ze inspelen op de wind zodat de mistbank de ene keer tegen een wand omhoog kruipt en de andere keer naar het voorplein zwiert (dat overigens behoorlijk vol staat met mensen die de op de mist wachten).

Ross Lovegrove heeft een blinkende UFO inclusief lichtstraal opgehangen in het oude station. Leuk om te zien dat als de UFO zijn straal naar de grond laat zakken, reizigers er expliciet omheen stappen en kinderen juist ernaartoe rennen. Striptekenaar Francois Schuiten tekende eens naast het papier en maakt Dentelle Stellaire, een verlichtte straat die in het donker bijna kermisachtig aandoet maar van dichtbij juist heel puur en simpel uit vellen papier lijkt te bestaan.

A+ van Thierry Fournier is een ontdekking. In een winkelstraat staat een billboard zoals je die wel vaker ziet. Deze keer lijk je door het billboard heen te kijken naar de straat zoals je die voor je ziet. Maar hoe kan het dat het regent op de straat in het billboard en niet op je hoofd? Het raamwerk laat de straat op een ander moment zien, namelijk exact 24 uur geleden. Dat prikkelt de fantasie, blijkt uit het meisje wat naast de camera wat verlegen klaar staat met een aantal beschreven vellen papier voor haar buik. Morgen staat op mijn plek een jongen die een liefdesverklaring leest.

In totaal zijn er zo'n 25 ontdekkingen te doen. Eén ervan is onze eigen Daan Roosegaarde. Je vindt iets in een parkeergarage, er hangt wat vreemds in de bomen van het park en het hotel beleeft zijn eigen zonsondergang. Op een plein lijkt een huis uit de lucht te zijn gevallen. "Villa Volta uit de Efteling!" dacht ik erbij. Je zou kunnen denken dat alle kunst hier wat plat is en diepgang ontbreekt, maar ik vond het okay. Die herkenbaarheid van veel van de ingrepen maakt de kunst toegankelijk. Wie wil kan een diepere bedoeling zoeken maar ook (of juist) een kind zal in Lille met plezier kunst leren kijken.

De locatie Tripostal
Voor de echte museale kunstervaring kun je terecht in het herbestemde postkantoor dat nu Triopostal heet. Daar vind je in de expositie Phantasia de menselijke feestbeesten genaamd Soundsuits van Nick Cave (waaruit het roze konijn het beeldmerk van Fantastic geworden is). Een roze eenhoorn (Borre Saethre) kan in Phantasia niet ontbreken. Met het uit in de natuur gevonden objecten samengestelde Silver Lining wordt Claire Morgan een kruising tussen Tinkebell en Studio Drift. De film Hyperborea van Anton Ginzburg laat winterse landschappen met bizarre kleuren zien. Weer Borre Saethre toont een installatie die in 2001 A Space Odyssey niet zou misstaan, opgebouwd uit bewegende spiegels en licht.

Locatie Gare Saint Sauveur
Dat het hier een voormalig station betreft, zal je met regelmaat merken. Hoewel de treinen hier niet meer stoppen, denderen ze nog over het dak van de expositie Fantastic Attractions. De Tape Installation van Numen uit Wenen en Zagreb maakt weer een kind van je. Ergens in dat uit plakband opgebouwde spinnenweb zit een ingang, waardoor je een paar meter boven de grond rond kunt klimmen.

Dan volgen er diverse trucs met spiegels. Sommigen snap je, andere denk je te snappen maar vergen toch wat extra denkwerk om te doorgronden.

Voor de deur van het station staat een houten kas met de naam Energy Lab. Er staat een testopstelling waarin algen energie opwekken (ik zou er maar even in knijpen). Er is een workshop Archilace waarin je moleculaire structuren leert bouwen waarmee CO2 in de stad gefilterd wordt. Solar Jam, Bioluminiscente lantaarns, je ziet hier een mogelijke duurzame toekomst.

Rem Koolhaas en de Eurometropool
Om te begrijpen waarom Lille zo'n groot festival faciliteert, nemen we een kijkje in de context. Het begon in 1991 met het stedelijk herinrichtingsproject Euralille. Volgens een masterplan van Rem Koolhaas/OMA uit Rotterdam is toen een enorm gebied gevuld met parken, kantoren en woningen waarin het gebouw Euralille het middelpunt vormt. Dit gebouw was bij de oplevering in 1994 al enorm van schaal, nu is het dat nog steeds en nog steeds een bezoek waard. Zie het als een overdekte stad.

Tegelijkertijd heeft Lille een historisch centrum dat nauwelijks onder doet voor Antwerpen of Gent. En nu we het er toch over hebben, hier is geen rivaliteit tussen Frankrijk en België, er is zelfs een sterke samenwerking in de vorm van het eurodistrict Lille-Kortrijk ofwel kortweg Eurometropolis. Hier wordt Europa tastbaar.

De modernisering zette definitief voort in 2004, toen Lille Culturele Hoofdstad was. In 2006 volgde de eerste editie van het culturele festival van Lille3000. In 2009 organiseerde Lille3000 voor de tweede keer een cultureel jaar, deze keer met de titel EuropeXXL. Nu in 2012 dus F∆NT∆STIC. Lille heeft al plannen voor 2015. "Le voyage continue" ofwel de reis gaat verder, zoals ze het zelf zeggen.