Uitlegparty: Beamers

Een beetje home cinema opstelling is uitgerust met een beamer.

Die komen alleen in allerlei soorten en maten. Waar moet je op letten? Florine zocht het uit.

De keuze voor een beamer is voor groot kijken. Thuisblijven en toch het gevoel hebben dat je in de bioscoop zit. Een beamer is bovendien milieuvriendelijker dan een groot plasmascherm en stukken goedkoper. Maar welke moet je hebben? Want de keuze is groot, evenals de prijsverschillen. Ondertussen staat ook de technologie niet stil.

De eerste schifting is makkelijk. Wil je presentaties geven op je werk, dan moet een beamer vooral overdag een grote lichtopbrengst bezitten en heb je minimaal 2000 ansi-lumen nodig, de eenheid waarin de lichtopbrengst wordt uitgedrukt. Moet ie soms mee naar de klant, dan let je daarnaast ook op het formaat en kies je voor een klein model dat makkelijk is mee te nemen.

Voor thuisgebruik zit een hoge lichtopbrengst je eerder in de weg. In de avond en in sterk verdonkerde ruimtes is 1000 ansi-lumen echt meer dan voldoende. Gelukkig hebben veel beamers tegenwoordig de mogelijkheid om de lichtopbrengst aan te passen aan de situatie en kun je in de keuzemenu’s kiezen tussen instellingen als ‘woonkamer’ (licht verduisterd) of ‘bioskoop’ (donker).

Naast lichtopbrengst let je op de beeldkwaliteit. Net als bij fotografie speelt allereerst de resolutie een rol. Die resolutie bepaalt ook grotendeels het verschil in prijs. Een instapmodel heeft een resolutie van 854 x 480 pixels en kost rond de 800 euro. Prima beeld voor als je niet beter weet. Duurdere beamers met een resolutie van 1280 x 720 geven een scherper beeld en kosten rond de 1200 euro. En de opkomst van HDTV zorgde voor HDTV-beamers met een resolutie van 1920 x 1080 pixels, de hoogste scherpte die nu beschikbaar is. Die prijzen zijn momenteel vanaf 2000 euro.

Het aantal pixels laat tevens de beeldverhouding van een beamer zien. Thuis kies je al snel voor een beeldverhouding van 16:9. Breedbeeld dus. Voor zakelijk gebruik heeft 4:3 de voorkeur, omdat dit overeenkomt met die van een notebook. Beide typen beamers zijn overigens wel schaalbaar naar een andere beeldverhouding. De ontwikkeling zit hem vooral in breedbeeldformaten. In SXGA en UXGA wordt eigenlijk niet meer geinvesteerd.

Het belangrijkste aspect van het beeld is het contrast. Dat bepaalt hoeveel kleurgradaties je kan onderscheiden. Bij een contrastwaarde van 2:1 is het wit in het beeld twee keer feller dan het zwart. Bij een waarde van 2000:1 is het wit tweeduizend keer feller dan het zwart. Dat betekent dus dat er veel meer grijswaarden en kleuren te maken zijn dan bij een lager contrast. Hierdoor krijg je mooiere overgangen in het beeld. Wil je bijvoorbeeld een ijsbeer op de Noordpool goed kunnen zien, dan heb je een hoge contrastwaarde nodig. Wie vooral films gaat kijken met een beamer let hierop.

De meeste beamers zijn aan te sluiten op je televisie met behulp van een extra tv-tuner. In de nieuwste HD-beamers zit deze tuner soms ingebouwd (overigens niet te verwarren met HD-ready beamers – zie hiervoor ook het artikel over HDTV van Tonie).

Dan is er nog de geluidsoverlast die wordt veroorzaakt door het koelen van de lamp. Die wordt uitgedrukt in decibellen. Wie zoekt naar een beamer voor op de slaapkamer besteedt hier extra aandacht aan. Recente ontwikkelingen in koelingstechniek zorgen er wel voor dat dit steeds minder een probleem wordt. De absolute winnaar op dit punt is de led-lamp die sinds kort wordt toegepast in projectoren. De geringe lichtopbrengst (maximaal 50 ansi-lumen) maakt echter dat led-beamers op dit moment nog geen serieuze spelers op de markt zijn (zie de Uitpakparty van de Samsung Pocket projector).

Als je wel eens hebt rondgeneusd tussen het aanbod van beamers kunnen deze twee begrippen je niet zijn ontgaan. De aanduiding DLP of LCD verwijst naar de techniek die wordt gebruikt om een projectie tot stand te brengen.

DLP = Digital Light Processing

Een DLP-projector werkt op basis van een digital micromirror device: een chip met honderdduizenden microscopisch kleine spiegeltjes. Elk spiegeltje komt overeen met een beeldpunt en klapt – soms meer dan duizenden keren per seconde - omhoog of omlaag en weerkaatst daardoor wel of niet het licht van de projectorlamp. Tussen de lamp en de spiegels bevindt zich een ronddraaiend wiel dat is opgebouwd uit de kleuren rood, groen en blauw. Wanneer de lichtpunten bijvoorbeeld door het blauwe segment van het wiel schijnen, wordt een blauw beeld uitgezonden, enzovoort. Zo worden achter elkaar en met een enorm hoge snelheid steeds drie aparte beelden geprojecteerd die in de hersenen samensmelten tot één kleurenbeeld (filmpje).

Vanwege het hoge contrast maken digitale bioscopen gebruik van DLP-technologie. Een nadeel is het regenboog-effect dat ontstaat door de afzonderlijk geprojecteerde beelden. Vooral bij heldere objecten (en witte ondertitels) zie je de randen in de kleuren rood-groen-blauw: de regenboog. Door het verhogen van de rotatiesnelheid van het kleurenwiel of door meerdere RGB-segmenten op het wiel te plaatsen, kan dit effect grotendeels worden verholpen.

LCD = Liquid Chrystal Display

Bij een 3LCD-projector wordt het beeld gemaakt ín de projector. Een minuscuul klein kleurenbeeldje wordt uitvergroot en geprojecteerd door een lens. Daartoe wordt allereerst het witte licht gescheiden door drie dichrod’tische spiegeltjes die elk slechts één kleur doorlaten en de andere twee kleuren tegenhouden. De doorgelaten kleuren vallen elk op een eigen LCD-paneel. De blauwe op de blauwe, de rode op de rode, enzovoort. Op elk LCD-paneel (van 2 x 1 cm) zitten evenveel beeldpunten als de resolutie van de projector. De afzonderlijke kleurenbeelden worden verzameld in een prisma en door de lens geprojecteerd in de ruimte. Negentig procent van deze LCD-panelen wordt momenteel gefabriceerd door Epson.

Over het algemeen zijn bij LCD-beamers de kleuren helderder, scherper en natuurlijker. Een nadeel is de zichtbare rastervorming. Tot voor kort was ook het contrast een nadeel, maar dat is door recente ontwikkelingen flink opgeschroefd en behaalt tegenwoordig een contrastwaarde van 10.000:1.

Beide technologieen ontwikkelen zich momenteel razendsnel. De verwachting is dat LCD-beamers door recente innovaties weer aan terrein zullen winnen. Een ratrace waar vooral de consument als winnaar uit zal komen. Was in de afgelopen vijftien jaar vooral de lichtopbrengst het punt van aandacht, door de komst van HDTV krijgt nu ook de beeldkwaliteit een nieuwe impuls. Ook de lampen worden steeds beter, met als grote belofte de led-lamp die straks een rol kan spelen bij een kleiner formaat. En over formaat gesproken, kijk niet gek op als er dadelijk een mobiele telefoon te koop is met een geintegreerde laserbeamer.

Een goed overzicht voor hulp bij een beamerkeuze vind je hier.