Uitlegparty: Duurzaam eten

Uitlegparty: Duurzaam eten

14-04-2009 07:47 Laatste update: 29-04-2018 11:43

Peter Keizer

Geen bananen uit Venezuela, maar fruit van Nederlandse bodem. Voedsel uit de regio is een stuk milieuvriendelijker. Tenminste, dat zou je denken.

Lokale, verse producten van duidelijke herkomst. Dat is waar het om gaat. Want lokaal eten is een stuk milieuvriendelijker. Onze diepvrieskippen en tomatenconserven komen van heinde en verre. Wegen, bruggen en vervoermiddelen putten grondstoffen uit en gebruiken energie. Het gevolg volgens werkgroep Wervel: vele voedselkilometers en uitstoot van broeikasgassen. ‘Dat leidt tot het terugdringen van bossen, uitputting en erosie van de bodem, waardoor onze ecologische voetafdruk toeneemt.’

Voeding is volgens Brits en Belgisch onderzoek inmiddels goed voor een derde van alle transporten over de wereld. Vliegtuigen worden ingezet om verse producten uit Azië, Australië en Latijns-Amerika te halen en vrachtwagens –goed voor twee derde van de totale CO2-vervuiling- voor het vervoer in Europa. Voedselkilometers gaan een steeds grotere rol spelen. Kies je een Hollandse Elstar (100 km) of Chileense Granny Smith (20.000 km) appel? ‘Ons menu heeft door de kleiner wordende wereld een grote gedaanteverandering ondergaan. Op elke straathoek zijn producten van over de hele wereld te koop. En niet louter luxe zaken. Een simpele diepvriespizza die vaak achteloos in de oven wordt geschoven is niet zelden samengesteld met ingrediënten uit vijf werelddelen. Een blik tomatensoep met balletjes heeft 32 duizend kilometer gereisd voordat het de pan in gaat’, schreef Trouw eerder.

Locavoren
Consumenten moeten beter opletten op de afkomst van het eten en drinken dat ze kopen, vindt ook de Amerikaanse locavoren-beweging. Locavoren (een samenvoeging van de woorden ‘local’ en ‘omnivoor’ of ‘herbivoor’) eten uit oogpunt van duurzaamheid alleen producten die in de omgeving zijn geproduceerd. En met omgeving wordt 100 mijl bedoeld, iets meer dan 160 kilometer. Het voedsel komt bij voorkeur uit de eigen achtertuin of van biologische boeren uit de regio. ‘Veel kinderen weten niet eens wat een kip eet, of hoe een ui groeit. De afstanden die ons voedsel aflegt, laat zien hoe weinig we nog weten over hoe en door wie ons eten wordt geproduceerd en getransporteerd’, schrijven de locavoren uit San Francisco. Alleen door bewust om te gaan met eten, kunnen we begrijpen hoe ons voedselsysteem werkt en bewust keuzes maken over welke producten we kopen, vinden zij.



En dat betekent dus lokale markten en boeren bezoeken, zelf voedsel verbouwen en eten opslaan voor de winter. ‘Het begin is moeilijk’, schrijven locavoren James en Lisa, bedenkers van het 100 Mile Diet. ‘We stapten er zonder enige voorbereiding in, dat was zwaar. We deden er bijvoorbeeld zeven maanden over om een boer te vinden die tarwe verbouwt. In de tussentijd aten we ongelooflijk veel aardappelen.’ Klein beginnen is volgens de ervaringsdeskundigen beter. ‘Start met een maaltijd, een 100 mile dag of week. En het is verstandig om vrienden of familieleden te zoeken die hetzelfde van plan zijn.’

Dichtbij niet altijd beter
Inmiddels neemt het aantal locavoren snel toe in Amerika, waardoor sommige lokale markten en boerderijen aan een opleving zijn begonnen. De locavoren hebben hun eigen Twitter-pagina, iPhone applicatie en blogs. In Nederland ontstaat ook steeds meer vraag naar producten uit de streek. Maar vaak is het moeilijk om te bepalen wat wel en niet uit de omgeving komt. Op de meeste producten staat niet vermeld waar ze vandaan komen of hoeveel kilometers ze hebben afgelegd. Daarnaast is wat je van dichtbij haalt, niet altijd beter voor het milieu. Voor een tomaat uit Spanje is minder energie nodig dan voor een tomaat uit de Nederlandse kas. Groente die in verwarmde kassen zijn geteeld, kun je daarom maar beter mijden, stelt Milieu Centraal.

Duurzaam
Bij duurzaam eten komt dus heel wat meer kijken dan alleen lokale producten kopen, meent milieuwetenschapper Winnie Gerbens. Ze deed onderzoek naar natuurlijke hulpbronnen voor voedsel en ontwikkelde een methode om de duurzaamheid van eetpatronen te meten. ‘Wat je ziet is dat we steeds meer natuurlijke hulpbronnen voor ons voedsel zijn gaan verbruiken. We eten dus steeds minder duurzaam. Dat komt vooral doordat we meer vlees, eieren, fruit en dranken zijn gaan consumeren en steeds meer bewerkt voedsel kopen. Bovendien gooien we steeds meer weg’, vertelt ze.

De hoeveelheid cultuurgrond in Nederland is niet voldoende om ons allemaal van voldoende voedsel te voorzien. Een deel van de levensmiddelen en benodigde grondstoffen moet dus wel worden geïmporteerd. Maar, daarbij is het wel belangrijk welke levensmiddelen je kiest. Om een portie rijst te produceren, is bijvoorbeeld heel wat meer water, land en energie nodig dan voor aardappelen van Nederlandse bodem (zie filmpje hieronder).



Maar, hoe doe je dat nou, duurzaam eten? ‘Dat is een lastige vraag’, zegt Gerbens. ‘Een van de dingen is volgens mij dat je goed moet opletten dat je het paard niet achter de wagen spant. Met de auto verschillende lokale boerderijen langs gaan om je eten in te kopen kan al snel veel meer energie per eenheid product kosten dan boodschappen doen in de lokale supermarkt.’

Een aantal tips heeft ze wel. ‘Koop zuinig in en gooi geen eten weg. Dit lijkt misschien een open deur, maar in Westerse landen blijkt de helft van het beschikbare voedsel niet in de maag te belanden. Hiermee zou je theoretisch de milieudruk al met de helft kunnen verminderen. Let op waar producten vandaan komen. Hierbij zou die straal van 160 km kunnen helpen. Het maakt alleen veel uit hoe producten getransporteerd zijn. Met een vliegtuig kost veel energie, met een vrachtschip valt het wel mee. Consumenten kunnen dit niet aan een product zien. En het kost misschien meer energie om producten in kassen te telen. Maar, ook daar zijn alweer slimme oplossingen op komst, zoals de energieproducerende kas. Je zult dus naar hele ketens moeten kijken.’

Duurzaam eten is dus behoorlijk lastig. Maar er is gelukkig hulp. Om consumenten op weg te helpen gebruikte milieuwetenschapper Gerbens haar kennis om het (gratis) Groen Kookboek (PDF) te schrijven, een kookboek met duurzame recepten. Door zonder al te veel af te wijken van bestaande consumptiepatronen kun je op die manier veel milieuwinst behalen. Wil je eens lekker duurzaam eten, lees dan hier (vanaf pagina 29) onder andere de recepten voor een verantwoorde aardappelschotel met witte bonen, zomersalade met eieren of tartaartjes in rode wijnsaus.

Heb je ervaring met duurzaam eten? Heb je tips? Laat het ons weten in de reacties.

Lees meer:

- Groen Kookboek (PDF)
- Milieu Centraal: Milieubewust eten
- Uitlegparty: Biologisch
- Site Locavores
- 100 Mile Diet: Getting Started
- Why eat local