31 :: Copywrong

De huidige vorm van auteursrecht werkt niet goed. Zo zou het beter kunnen.

Het is risicovol om de woorden ‘auteursrecht' en ‘Europese Commissie' in de eerste zin van een stuk te gebruiken. Grote kans dat je meteen verder bladert. Toch is de toekomst van het auteursrecht voor vrijwel iedereen belangrijk. En de Europese Commissie geeft je een eenmalige mogelijkheid om er zelf je zegje over te doen.

Europa wil toe naar één Europese auteursrechtwetgeving en daarvoor schakelt de Europese Commissie de gewone burger in. Iedereen mag meedenken. Om ze vast op weg te helpen, hebben wij ons eigen crowdsourceprojectje uitgevoerd en aan een aantal mensen gevraagd wat er moet veranderen aan het huidige auteursrecht.
Dat het in de huidige vorm niet werkt, staat voor iedereen vast. Ondanks alle anti-piraterijspotjes (‘Je steelt geen auto. Je steelt geen tasje.') downloadt meer dan de helft van de Nederlanders er lustig op los. Voor de goede orde: dat is in Nederland in het geval van films en muziek ook niet verboden.

Daarmee is Nederland een uitzondering in Europa. In sommige landen, zoals Frankrijk, kun je na drie keer betrapt te worden op downloaden zelfs worden afgesloten van internet. Zo ver wil men hier niet gaan, maar het is wel de bedoeling dat duidelijk illegale downloads over drie jaar verboden zijn. De politiek eist als tegenprestatie van de industrie dat er een reëel legaal alternatief beschikbaar moet komen.

Draai het auteursrechtsysteem om
Voorstanders van het Franse systeem zijn er in Nederland nauwelijks te vinden. Internet is een grondwet, zo blijkt uit Europese jurisprudentie, downloaders opsporen kost veel gemeenschapsgeld en bovendien zou de zogenaamde ‘tree strikes'-wetgeving een aanslag op de privacy betekenen. Maar over wat er dan wel moet gebeuren, lopen de meningen sterk uiteen.
Allereerst: het auteursrecht gaat over veel meer dan alleen films en muziek. De manier waarop er door de industrie met illegale kopieën wordt omgegaan, verschilt nogal per sector. Waar het in de mode doodnormaal is dat succesvolle ontwerpen worden nageaapt, krijg je in de softwarebranche voor het minste of geringste een claim aan je broek. Ook de manier waarop creatievelingen reageren op digitale ontwikkelingen verschilt sterk. Het lijkt erop dat muzikanten zich noodgedwongen het snelst hebben aangepast.

Niels Aalbers van www.eerstehulpbijplaatopnamen.blogspot.nl somt een hele lijst manieren op waarop bands geld kunnen verdienen.
‘Optredens, bijzondere uitgaven, bijvoorbeeld limited editions, extra's, vinyl, merchandise, muziek in commercials of films, donaties van fans, sponsoring, privileges voor fans, zoals speciale shows en zo kan ik nog wel even doorgaan. Hoe meer je alles in eigen hand houdt, hoe groter je marges.'

Prince is onder de grote artiesten een voorloper. Niet alleen was hij de eerste die zijn cd's alleen nog via zijn website verkocht, ook biedt hij nu betalende fans exclusief toegang tot zijn muzikale archief. Overigens komen de copyrightcontracten van veel muziek uit de jaren '50, '60 en '70 binnenkort te vervallen, wat betekent dat veel artiesten hun eigen muziek binnenkort weer terug mogen claimen. De kans bestaat dat anderen het voorbeeld van Prince zullen volgen of een eigen creatieve invulling aan het auteursrecht geven.

Componist en sounddesigner Marco Raaphorst doet dat allang.
‘Op mijn website geef ik mijn muziek weg. Ik moedig iedereen aan om het te herbewerken. De voordelen wegen voor mij ruimschoots op tegen de nadelen. Door mijn bekendheid op internet krijg ik steeds meer betaalde opdrachten van klanten.'
Raaphorst heeft wel een tip voor de Europese Commissie: ‘Draai het auteursrechtsysteem om. Alles is in principe op het web verkrijgbaar. Wel met naamsvermelding natuurlijk, anders is het plagiaat. Artiesten moeten aangeven wat ze niet toestaan, bijvoorbeeld als ze het niet goed vinden dat hun muziek op YouTube is te beluisteren. Dat moet elke artiest voor zichzelf uitmaken.'

Adieu auteursrecht
Maar zoals gezegd, auteursrecht gaat over meer dan alleen muziek. Als literaire meesterwerken straks gratis verkrijgbaar zijn voor readers, wordt het lastig voor schrijvers om in hun bestaan te blijven voorzien, en dat geldt voor meer beroepsgroepen. Bovendien blijkt dat veel consumenten best willen betalen voor content. Misschien moet het systeem radicaal anders?

Joost Smiers en Marieke van Schijndel vinden van wel. De basis van hun idee is dat artiesten geld moeten verdienen aan hun werk. In het boek Adieu auteursrecht, vaarwel culturele conglomeraten pleiten Smiers en Van Schijndel ervoor om het auteursrecht gewoon af te schaffen. Niet alleen is het achterhaald, het is ook oneerlijk, stellen ze. Tien procent van de kunstenaars ontvangt nu negentig procent van de inkomsten.

Een oorzaak voor deze ongelijke verdeling is de macht van de culturele conglomeraten, zoals Time Warner en News Corporation van Rupert Murdoch, die over enorme budgetten beschikken. Met behulp van mededingingsrecht zou hun macht gebroken kunnen worden. Zo ontstaat er volgens de auteurs een eerlijkere wereld, waarin blockbusters niet meer bestaan en waar bestsellers plaatsmaken voor wellsellers.

‘Je maakt geen miljoenen kostende film of game als iedereen er zomaar mee aan de haal kan gaan,' zegt Joost Smiers. ‘Bovendien kan geen enkel bedrijf in ons plan nog miljarden aan de marketing van één product besteden. Dat betekent dat consumenten meer te kiezen hebben. En daardoor krijgen meer artiesten ook een grotere kans om wat te verdienen.'

En als een ander er met je werk vandoor gaat, en het onder een andere naam verkoopt? ‘Daar vindt de markt oplossingen voor. Ik geloof bijvoorbeeld in shaming', antwoordt Smiers. ‘In Azië is dat een bekend fenomeen. Iemand die zich oneerlijk gedraagt, wordt publiek te schande gemaakt. Dat zou in een wereld zonder auteursrecht ook kunnen werken.'

Abonnement op legale content
‘Die mensen staan niet met beide benen op de grond,' reageert Ernesto van der Sar, oprichter en hoofdredacteur van www.torrentfreak.com. Volgens hem moet het auteursrecht alleen worden aangepast. Hij wil sampling deels legaal maken, en de tijd waarop het auteursrecht geldig is (nu zeventig jaar) flink verkorten.
‘Verder moet voorkomen worden dat auteursrecht als handelswaar dient, zoals het nu vaak het geval is. Auteursrecht hoort de makers te beschermen en niet de grote bedrijven die het vaak exploiteren.

Een oplossing voor muziek, tv en film zou zijn als mensen ongelimiteerd mogen downloaden via een abonnement. Of zelfs gratis, in ruil voor het toestaan van reclame voor de content.'
Dit idee staat dicht bij wat de Europese Commissie voorstelt. De industrie moet zorgen dat consumenten met een pay-per-consumption constructie of een abonnement toegang krijgen tot high quality content. Het is echter lastig om dit in Europees verband te regelen, onder andere omdat filmdistributierechten per land worden verkocht. De Commissie wil verder dat de content een classificatiesysteem krijgt voor kinderen, en dat er meer ruimte komt voor culturele diversiteit.

Voor cynici al een reden om er bij voorbaat niet in te geloven. De grote platenmaatschappijen blijven immers meer geneigd om geld naar Marco Borsato door te schuiven dan naar een onbekende Nederlands band. Het is ook nog maar de vraag of een artiest zonder licentie bij een auteursrechtenorganisatie als Buma/Stemra toegang krijgt tot zo'n systeem. Je hoeft maar te denken aan het voorstel van Buma/ Stemra om te laten betalen voor embedded video's, om te weten dat de organisatie niet op één lijn ligt met artiesten die hun muziek vrij aanbieden.

Samenwerken met piraten
ICT-jurist Arnoud Engelfriet, partner bij ICTRecht.nl, schrijft in NRC Handelsblad van 22 oktober 2009 dat de overheid eens moet erkennen dat er méér rechtenhebbenden zijn dan de mensen met auteursrecht alleen. ‘Het zou goed zijn als het voorstel van de Europese Commissie werd overgenomen om 'transformerend gebruik' van andermans werk toe te staan,' licht hij toe. ‘Dat is gebruik waarbij je een werk bewerkt tot iets echt nieuws. Veel internet mashups zouden daarmee legaal worden.'

Engelfriet stelt zelfs voor dat de industrie gaat samenwerken met internetpiraten. Die weten immers als enigen geld te verdienen aan downloads. Ze zouden verplicht of vrijwillig een deel van hun inkomen kunnen afdragen aan de creatieve industrie.
‘De industrie kan ook zelf met sites komen waar je films en muziek zou kunnen streamen', zegt Engelfriet. ‘Dat zou een aardige tegemoetkoming zijn om de huidige problemen op te lossen, want die worden vooral veroorzaakt door een gebrek aan legaal aanbod. Streamen in plaats van downloaden is dan wellicht een acceptabel idee, hoewel de industrie nog steeds zal willen voorkomen dat mensen stiekem toch de films opslaan. Dan kom je al snel uit bij Digital Rights Management en kopieerbeveiligingen, die weer voor andere problemen zorgen, zoals veiligheidslekken, spyware op de pc en problemen met afspelen op een Mac of iPhone.'

Dat er al genoeg legaal aanbod bestaat, zoals de industrie beweert, is aantoonbaar onjuist. Daarvoor hoef je alleen maar Engelfriets steekproef op zijn weblog te bekijken: blog.iusmentis.com/2009/10/19/19-legale-filmdiensten-jaja.

Roept u maar
Onze crowd heeft genoeg vernieuwende ideeën aangedragen. Weet jij beter wat Europa zou moeten doen om de rechten van makers, gebruikers en de industrie veilig te stellen? Adviezen kunnen tot 5 januari 2010 worden gemaild naar avpolicy@ec.europa.eu, onder de subjectline ‘Public consultation on Content Online'.*

Met dank aan intellectueel eigendomjurist Peggy de Jonge

* Meer informatie over het iniatief van de Europese Commisie

Tekst: Marjolein van Trigt