Internet als extern geheugen

Zoekmachines laten je hersenen nog wel onthouden waar je iets gevonden hebt, maar niet meer wat precies. Erg of niet?

Internet neemt in toenemende mate een belangrijke functie van onze hersenen over: het vermogen tot onthouden. Dat was deze week groot nieuws. 'Google is met andere woorden onze externe geheugendatabank geworden waar we op terugvallen van zodra we iets niet weten', stelt Betsy Sparrow, onderzoeker aan de Amerikaanse Columbia Universiteit. Het leidde tot tal van reacties uit de academische wereld.

Een geheugenspecialist aan de Gentse universiteit concludeert hieruit dat zoekmachines de mens slimmer maken. 'Vergelijk het met een aannemer die een factuur moet opmaken. Hij kan alles uit het hoofd uitrekenen, met het risico dat hij daarbij een rekenfout maakt. Sterker nog: wie zijn laptop of smartphone gebruikt om bepaalde informatie op te zoeken, blijkt meer aandacht te hebben voor de belangrijke zaken en is meer ontspannen.'

In de Volkskrant reageert filosoof Hans Schnitzler kritisch, ondanks dat 'menselijke kwaliteiten aan instrumenten of machines worden uitbesteed, een gegeven is zo oud als de mensheid zelf.' Er kleeft volgens hem een belangrijk risico aan deze 'virtuele veruitwendiging van het geheugen'.

Schnitzler vergelijkt de digitale revolutie met de industriële revolutie. In het begin van de 19e eeuw werd ook het denkvermogen van de arbeider uitgeschakeld. 'Daarmee wordt 'kennis', zeker voor de wat minder kritische surfer, in hoge mate manipuleerbaar. In zo'n situatie 'vervangt' Google het geheugen niet alleen, het bepaalt ook wat erin gestopt wordt.'

Hiermee wordt het zelfstandig en kritisch denken ondermijnd. 'Dat trekt een zware wissel op de menselijke conditie als zodanig. Want waar blijft de mens, het dier dat in staat is te denken, wanneer hij van zijn denkkracht is beroofd?'

Op die vraag weet zelfs Google het antwoord niet.