'EU-landen leveren spionagetechniek aan onvrije landen'
Een derde van de door Europa geëxporteerde spionagetechnologie is geleverd aan landen die als 'onvrij' worden gezien.
Dat stelt De Correspondent na een uitgebreid onderzoek in samenwerking met internationale journalisten. De EU-lidstaten hebben de afgelopen twee jaar 317 keer een akkoord gegeven voor het exporteren van apparaten en software waarmee mensen kunnen worden afgeluisterd. Daarvan is een derde aan landen geleverd die door denktank Freedom House als 'onvrij' worden gezien.
Meer dan de helft van de spionagetechnologie ging naar 'deels vrije' landen. Maar 17 procent werd geleverd aan landen die als vrij worden gezien. Zo leverden bedrijven uit Denemarken, Groot-Brittannië en Finland spionagetechnologie aan de Verenigde Arabische Emiraten. Ook Vietnam en Egypte, die door Freedom House ook als 'onvrij' worden bestempeld, ontvingen apparaten en diensten vanuit Groot-Brittannië.
In Vietnam zitten volgens Reporters Without Borders enorm veel bloggers in de cel die kritiek op de regering hebben. Ook wordt Turkije als klant genoemd, waar de regering sinds de mislukte coup hard optreedt tegen politieke oppositie en met name kritische journalisten.
Eén Nederlandse levering
Nederland zou relatief weinig spionagetechnologie leveren. Volgens de Correspondent heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in de afgelopen twee jaar maar één vergunning verleend voor de export van afluistersoftware naar Montenegro, volgens Freedom House 'deels vrij'. Een vergunning voor export naar de Emiraten werd geweigerd.
Van de 28 EU-lidstaten weigerden elf landen de gevraagde informatie te geven, waaronder Frankrijk en Italië, waar sommige van de grootste verkopers van spionagetechnologie zitten.
Lidstaten geven zelf exportvergunningen
EU-lidstaten mogen zelf bepalen of ze een exportvergunning leveren en moeten dan 'alle relevante overwegingen’ meenemen in hun besluit. Nieuwe, duidelijkere Europese wetgeving hiervoor is in de maak.
De Europese Commissie laat in een reactie op de Correspondent weten dat 'het duidelijk is dat de bestaande regels efficiënter, consistenter en effectiever' moeten.
Vreemde sms'jes
Afgelopen augustus dook er een voorbeeld van afluistertechnologie op. Toen kreeg mensenrechtenactivist Ahmed Mansoor een vreemd sms'je binnen. In het bericht werden hem 'geheimen over gevangenen die werden gemarteld in gevangenissen in de Verenigde Arabische Emiraten' beloofd. Hij hoefde alleen op een link te klikken, die leidde naar een valse site van het Rode Kruis.
Als Mansoor op de link had gedrukt, waren al zijn telefoongesprekken, camerabeelden en WhatsApp'jes te zien voor de organisatie die de link had verstuurd: waarschijnlijk een overheid die hem in de gaten wil houden. In plaats daarvan liet hij het sms'je onderzoeken.
Zo'n sms'je wordt verstuurd met spionagesoftware. Dit programma maakt misbruik van kwetsbaarheden in software en kan op die manier apparaten overnemen. Daarnaast verkopen deze bedrijven ook afluisterapparatuur, zoals een nepzendmast waarmee je telefoongesprekken kunt afluisteren.