'Bewaarplicht onder strikte voorwaarden toegestaan'
Opsporingsdiensten mogen internet- en telefoondata alleen onder strikte voorwaarden opvragen, stelt de advocaat-generaal van het EU-hof.
Dit advies geeft Saugmandsgaard Øe, de advocaat-generaal van het Europees Hof (pdf). Zijn advies is niet bindend, maar wordt wel regelmatig overgenomen door het Europees Hof. Als de hoogste rechtbank van Europa zich uitspreekt over het opvragen van data door opsporingsdiensten - de zogeheten bewaarplicht - is dat bindend voor alle Europese landen.
In 2014 verklaarde het Hof nog de Europese bewaarplicht ongeldig, omdat de wet een te grote inbreuk maakte op de privacy van Europese burgers. De bewaarplicht verplichtte internet- en telecomprovider metadata van burgers op te slaan, zoals met wie je belt, met welke zendmast je bent verbonden (en waar je dus bent), welke websites je bezoekt en met wie je mailt. Deze data werden zes tot twaalf maanden opgeslagen.
'Serieuze misdaad'
Volgens Øe is de bewaarplicht wel toegestaan, maar dan alleen onder strikte voorwaarden. Zo vindt de advocaat-generaal dat opsporingsdiensten alleen bij verdenking van 'serieuze misdaad' door de data van Europese burgers mag grasduinen. Ook mag alleen 'strikt noodzakelijke data' worden opgevraagd, waarbij het bestrijden van criminaliteit zwaarder moet wegen dan de inbreuk op de privacy.
De in 2014 afgeschafte Europese bewaarplicht werd ongeldig verklaard omdat het Hof vond dat er in te veel gevallen data werd opgevraagd wanneer dat niet noodzakelijk was. Het was ook onduidelijk in welke gevallen er wel en geen data mag mocht worden opgevraagd. Met het advies van Øe in het achterhoofd gaat het Hof hierover 'op een latere datum' duidelijkheid scheppen.
Nederland werkt aan nieuwe bewaarplicht
In Nederland is de bewaarplicht in 2015 afgeschaft. Na de Europese afschaffing wilde het kabinet eenzelfde wet introduceren, maar dit werd verworpen door een Nederlandse rechter op basis van de uitspraak van het Europees Hof. Op dit moment heeft Nederland geen bewaarplicht.
Eind vorig jaar heeft het kabinet een voorstel ingediend voor een iets verscherpte bewaarplicht. Opnieuw moet het internet- en telefoongebruik van burgers voor zes tot twaalf maanden worden opgeslagen, maar opsporingsdiensten mogen de metadata alleen opvragen als een rechter-commissaris hier toestemming voor geeft. De Tweede Kamer gaat het wetsvoorstel nog bespreken.
'Bewaarplicht maakt grote inbreuk op je privacy'
David Korteweg van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom vindt het goed dat advocaat-generaal stelt dat er op Europees niveau duidelijke minimale eisen worden gesteld: "Hierdoor moeten alle lidstaten aan de Europese grondrechten voldoen. Daardoor is een nieuwe bewaarplicht, onder strikte voorwaarden, in theorie mogelijk."
Maar Bits of Freedom vindt niet dat er een nieuwe bewaarplicht moet worden ingevoerd: "Het is nog steeds niet aangetoond dat een bewaarplicht noodzakelijk of effectief is. Daarnaast maakt de bewaarplicht inbreuk op de privacy van alle Nederlandse burgers."