Zorgen robots straks voor lage lonen en stagnatie?

Wat gaat de komst van robots en kunstmatige intelligentie betekenen voor de arbeidsmarkt, voor de salarissen en voor de verdeling van de welvaart? Niemand kan het met zekerheid zeggen omdat voorspellen nu eenmaal lastig is – vooral als het de toekomst betreft. Dat weerhoudt ons er natuurlijk niet van er eindeloos over te speculeren.

Op lange termijn levert technologische innovatie altijd welvaartswinst op. Denk aan de landbouw. De werkgelegenheid in de landbouw is de afgelopen anderhalve eeuw spectaculair afgenomen terwijl we meer voedsel produceren dan ooit tevoren. Al die landarbeiders zijn iets anders gaan doen, waardoor de totale economische activiteit alleen maar is toegenomen.

Maar dat innovatie op langere termijn gunstig uitpakt, miskent volgens Duncan Weldon, hoofd onderzoek bij de Resolution Group, dat de effecten op korte termijn uitermate ongunstig kunnen uitpakken voor sommige groepen, schrijft hij in de Financial Times.

Machtspositie werknemers

Hij trekt een parallel met de eerste helft van de negentiende eeuw, toen de industriële revolutie in West-Europa op stoom begon te komen. Voor veel mensen was dit een slechte tijd: decennia lang verbeterden de leefomstandigheden nauwelijks, terwijl de werkloosheid dankzij de opkomst van nieuwe technologieën opliep. De deplorabele omstandigheden waaronder menigeen moest leven, inspireerden Karl Marx en Friedrich Engels tot het schrijven van het Communistisch Manifest.

“Hogere productiviteit betekent nog niet meteen hogere salarissen”, stelt Weldon. Veel hangt af van de machtspositie die werknemers hebben. Hebben zij veel macht – doordat er een tekort aan arbeidskrachten is, door de hoge organisatiegraad in vakbonden, door wetgeving – dan kunnen zij hogere salarissen afdwingen. “En die hogere salarissen jagen de groei in andere sectoren in de economie aan, waar weer nieuwe banen worden gecreëerd.”

Langdurige stagnatie

Maar als de factor arbeid een slechte onderhandelingspositie heeft, dan wordt de meerwaarde – om maar even in marxistische temen te blijven – afgeroomd door de eigenaars van de nieuwe technologieën. Dat kunnen fabriekseigenaren zijn maar natuurlijk ook de bedrijven die de robots ontwikkelen.

Op dit moment hebben werknemers volgens Weldon allesbehalve een sterke positie. Mocht dat zo blijven, dan voorziet hij langdurige stagnatie, hogere werkloosheid en grotere ongelijkheid. In dat scenario zou het wel eens heel lang kunnen duren voordat iedereen de vruchten plukt van technologische innovatie.

Lees ook het Bright Ideas-artikel 'Tech-revolutie als grote gelijkmaker?'