Special: What Design Can Do

Geen gedoe met een mooie vaas of hippe bank, maar oplossingen voor echte problemen. WDCD laat zien hoe design de wereld kan veranderen.

What Design Can Do (WDCD) laat zien wat de meerwaarde van ontwerpen is. Hoe gebruik je het probleemoplossend vermogen, hoe zet je ontwerpen in als katalysator voor verandering in de wereld? In twee dagen kwamen voorbeelden en inspiratie voorbij van slimme snelwegen via menselijke mobieltjes tot open-source colacommercials.

Vormgeving is achterhaald
Design zien als vormgeving geeft een achterhaald beeld. WDCD gaat over echte problemen. Het evenement toont design als een manier van denken om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Dat heeft niks van ontwikkelingshulp en alles van de brede mogelijkheden die een ontwerper in zijn mars heeft. Misschien wel zonder het zelf te weten. WDCD is een activistische conferentie die de ontwerper prikkelt. Geen gedoe met een mooie vaas of een hippe bank, maar oplossingen voor echte problemen.

Een schort is wat het wordt deze zomer
Trendvoorspeller Li Edelkoort licht een tipje van haar sluier op. De toekomst gaat over fetisjisme. Ze staat nog voldoende in de wereld om te realiseren dat haar schoeisel aandacht trekt "De schoenen voor bij de het thema Fetisjisme op de Mode Biennale heeft ze alvast aan", zegt ze zelf. Fetisjisme zit in ons allemaal, vanwege die navelstreng waaraan we ooit aan onze moeder vastzaten en de tepels die voor iedereen noodzakelijk om te overleven waren. Zuigen en likken brengt ons via zachte doekjes die mee naar bed gaan naar onze eerste voorkeuren voor textiel en mode.

Edelkoort toont telkens twee beelden naast elkaar die een link leggen tussen fetisjisme en het werk van jonge ontwerpers. Bestaande merken zijn te saai, zegt Edelkoort, en ze moedigt opleidingen aan vooral niet de koppeling met de markt te maken. We zien prachtige protheses en de 3D-skeletten van Iris van Herpen, donut heads waarmee je je innerlijke alien boven haalt uit Japan, macramé, vechtsport en schorten. Dit alles is een bloemlezing van de Mode Biennale in Arnhem die 8 juni start.

Geen toekomst voor tijdschriften
De Italiaanse hoofdredacteur van Wired koos als thema voor zijn lezing What Design Can Do for … unpreparedness. Dat gaf hem een alibi om onvoorbereid en in oude afgezakte broek het podium te bestijgen. Carlo Antonelli vulde zijn spreektijd met het terplekke googlen van de begrippen die bij zijn thema passen. Helaas is Powerpoint Karaoke, waarbij de spreker een lezing houdt over voor hem onverwachte en onbekende slides, vele malen aantrekkelijker. Wat je wel uit zijn improvisatie kon halen, is dat ook tijdschriften moeten improviseren.

Het verdienmodel in de uitgeefwereld klopt niet meer. Papieren producties nemen af, dat is duidelijk, maar digitale producties nemen in nog grotere getalen toe. Antonelli won diverse prijzen voor apps en sites. Daar heb je helaas als uitgever niets aan, zegt hij, er wordt alsnog gerekend in oplages. Hoe het verder moet, daar gaat Antonelli zich niet aan wagen. De toekomst voorspellen heeft geen enkel nut, aangezien die toekomst er over zes maanden weer heel anders uitziet. Deze sneer naar zijn voorganger en trendvoorspeller was de arrogantie ten top. Vervolgens liet hij zich door moderatoren Hadassah de Boer en Dagan Cohen niet stoppen. Er zat voor het publiek niets anders op dan te klappen om het einde van zijn relaas dan maar zelf af te dwingen.

Wraak met een papieren onderbroek
De volgende dag kwam de wraak. Gert Jonkers en Jop Bennekom van het tijdschrift Fantastic Man (en Gentlewoman) zetten Antonelli in zijn hemd met hun tijdschrift dat juist wel in papier gelezen wordt en veel adverteerders heeft. En door een fotoserie van hem in onderbroek aan het publiek te tonen. Hun geheimtip: aandacht voor taal en het gebruik van ironie. En dat hun tijdschrift over mensen gaat.

Eetontwerper Marije Vogelzang bakt kluifjes van Faked Meat

Wie namens Twitter een lezing geeft, moet die ene foto tweeten.

Doe Het Zelf
Programmeren, dat is de tip aan ontwerpers van Mike Kruzeniski die voor Nokia, Windows Phone en nu Twitter werkt. In een nogal uitgebreide monoloog vertelt hij hoe ontwerpen aan de Amerikaanse West Coast in zijn werk gaat. Ontwerpers functioneren het best als je op zaal werkt met de makers van alle facetten van een product, dus tussen de prototypers, bouwers en programmeurs. Ontwerpers moeten kunnen coderen, en maak ook zelf eens wat. "Beheers je product tot in de atomen", dat is zijn aanbeveling.

Stand up open source comedy
Wat wij maken is altijd open source. Ontwerpers zouden meer morele beslissingen moeten nemen", is het pleidooi van Hellicar&Lewis. Het duo dat interactieve installaties in de openbare ruimte maakt, weet zelfs het altijd gesloten Coca Cola zover te krijgen hun werk online te delen. Dat is voor hun maatschappelijk verantwoord ontwerpen en biedt tegelijkertijd een nieuwe houding ten aanzien van copyright.

Tussen neus en lippen door leren ze ons nog dat als het met hun ontwerppraktijk mis mocht gaan, ze nog een toekomst hebben als komisch duo. Hun Hello Cube is van het Tate Modern in Londen verhuisd naar het net geopende Stedelijk. Je kunt games van hun Somantics-project op je tablet downloaden. Deze spellen combineren tast, gebaar en de camera voor jongeren met vormen van autisme. Zoals beloofd staat de broncode online.

Sesam, open u
"Als je het niet kunt openmaken, is het niet van jou", zegt Fairphone-maker Bas van Abel. Hij pleit voor een economisch systeem waarin we weer een band hebben met onze spullen. Die ontstaat door producten open te maken om de batterij te vervangen of een verbetering door te voeren. Die spullen blijven langer bij je. Wat Ontwerpen Kan Doen om de wereld te verbeteren? Producten ontwerpen die open kunnen. Zoals de Fairphone, voor 325 euro hoor je bij de eersten.

Cultuur gaat boven wetten
De highlight van WDCD komt uit Venezuela. Architect Alfredo Brillembourg weet met zijn Urban Think Tank te bouwen waar het ertoe doet. Verbaas je over het nooit afgebouwde bedrijfsgebouw Torre David waar 750 families nu een thuis vinden. Uit niets maakt Urban Think Tank voor mensen die niets hebben dit dorp met kapper, pakketdienst, beveiliging en meer. Ander voorbeeld is La Vega, een gebouw in een krottenwijk dat dienst doet als trap. "Kunstenaars staan boven de regels en wetten", zegt Brillembourg. Hij pleit voor cultuur als aanjager van verandering. Overheid en beleid volgen daarop.

Een Twitter Mass Observation Study
Tijdens #WDCD wordt een Mass Observation Study uitgevoerd. Het is een hommage aan het experiment uit 1937 dat gepaard ging met dagboekjes, vragenlijsten en taken opgetekend door een grote hoeveelheid mensen in het Verenigd Koninkrijk. Moderator van het congres Dagan Cohen (bekend van Upload Cinema) vertaalde het experiment naar nu en vroeg het massale publiek dus via Twitter de dagelijkse dingen te delen.

Onder #WDCD in combinatie met #hair zou dat een bloemlezing van ons hoofdhaar danwel gezichtsbegroeiing opleveren. Dat liep geen storm. De verzameling #shoes liep het hardst maar de massale deelname die Cohen verwacht had bleef achterwege. Delen we dat dan weer liever niet vanwege privacyredenen? Of spannen ontwerpers zich niet zo snel in voor andermans project? Ongecensureerd getwitterd over de Italiaanse arrogantie van Carlo Antonelli, de eendenschoenen van Li Edelkoort werd er namelijk wel.

Groot Ideeën- en Oplossingenboek
Het blijft niet bij inspirerende voorbeelden. WDCD heeft tenslotte een activistisch karakter. In Breakout-sessies worden ontwerpers van over de hele wereld geprikkeld om hun beste ideeën op tafel te leggen, oplossingen te schetsen en strategieën uit te wisselen. Alles wordt samengevat in een Groot Ideeën- en Oplossingenboekdat live in elkaar wordt gezet. De laatste dertien pagina's worden ter plekke geschreven, gekopieerd en ingevoegd zodat iedereen het werk mee naar huis kan nemen. Wie er niet bij was, maar wel had willen zijn, kan het boek opvragen bij WDCD.