De opmars van DAO's: de toekomst van online organisaties?

Na de Russische invasie van Oekraïne werd al snel een zogeheten DAO opgericht, die bijna 7 miljoen dollar ophaalde voor goede doelen in het land. Wat zijn DAO's? En welke voor- en nadelen hebben deze nieuwe online-organisaties?

DAO staat voor 'decentrale autonome organisatie' en betekent simpelweg een organisatie zonder centraal leiderschap. DAO's kunnen geleid worden door alle gebruikers van de organisatie, in tegenstelling tot organisaties met een hiërarchische structuur. 

"Hoe het werkt is dat een DAO gebruikers stemrecht geeft door tokens uit te delen. Door op voorstellen van de DAO te stemmen kunnen dan beslissingen worden genomen. Vaak gaat dat nu nog over het verdelen van geld of het bepalen in welke richting het protocol van de DAO gebouwd moet worden", zegt Mathijs van Esch, partner bij blockchain-investeringsfonds Maven 11. 

Smart contracts

DAO’s willen de machtsdynamiek omkeren door een organisatie los te koppelen van een hiërarchische structuur. Een DAO werkt op basis van regels die via consensus door alle leden opgesteld worden en die dan via zogenaamde smart contracts automatisch uitgevoerd worden. Smart contracts zijn stukken code die automatisch een proces uitvoeren als voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden.

Volgens blockchain-adviseur Marloes Pomp van de Dutch Blockchain Coalition is het in de praktijk niet zo simpel. "Er zitten heel vaak gradaties in, dus niet alles is decentraal. Er zijn sommige DAO’s die heel ver zijn gegaan in decentralisatie, maar heel vaak zit er toch een kernteam achter die de boel wat organiseert en aanjaagt."

Ook van Esch zegt dat het vaak eerder om hybride vormen gaat. "Je gaat niet stemmen over elke regel code die je moet aanpassen. Daarom zie je vaak dat DAO’s een aantal sub-comités aanstellen, die dan beslissingsbevoegdheid krijgen over verschillende onderwerpen."

Voordelen

De organisatievorm heeft een paar grote voordelen, zegt Van Esch. "DAO’s zijn grensoverschrijdend. Iedereen met een Ethereum-wallet kan er in principe aan meedoen. Als ik bijvoorbeeld een BV opricht in Nederland kan ik niet zomaar Amerikanen betrekken bij het proces." Dat is meteen de reden dat UkraineDAO zo snel te werk kon gaan: iedereen ter wereld met een internetverbinding kon meedoen.

Een ander groot voordeel van DAO’s is volgens aanhangers dat het eigendom van een organisatie weer in handen van 'het gewone volk' zou komen. Dat staat in schril contrast met techreuzen als Facebook en Google, waar een klein aantal mensen aan de touwtjes trekken. "Dat de gemeenschap het eigendom heeft, is heel belangrijk. Daardoor kan de besluitvorming ook veel dichter aanleunen bij de wens van de gebruikers", zegt Pomp.

DAO’s zouden ook het voordeel genieten dat ze meer verschillende stemmen aan het woord kunnen laten bij de organisatie. Van Esch geeft investeringsfonds The LAO DAO als voorbeeld. "Dat is een soort investeringsfonds met zo’n tachtig leden. Het idee erachter is dat, als tachtig mensen meewerken, je veel meer expertise hebt op elk terrein. Dan kun je veel beter beoordelen of een investering goed of slecht is, dan met een team van bijvoorbeeld vijf mensen."

Die besluitvorming loopt echter niet altijd van een leien dakje. Om die reden kunnen leden van sommige DAO’s hun stemrecht delegeren. “Het valt een beetje te vergelijken met volksvertegenwoordigers in het parlement”, zegt van Esch. Op die manier kunnen leden met weinig fondsen ook samen de krachten bundelen om een vertegenwoordiger uit te kiezen.

Nadelen

Dat de besluitvorming niet altijd even makkelijk verloopt, is ook meteen een van de grootste nadelen van DAO’s. "Het is soms nog niet efficiënt om overal op te stemmen", zegt van Esch. "Daar komt nog eens bovenop dat veel leden niet stemmen. Je ziet bij sommige DAO’s bijvoorbeeld dat maar een bepaald percentage van de deelnemers actief meedoen." Om die reden zouden DAO’s in de toekomst gebruikers kunnen aansporen door bijvoorbeeld een beloning uit te keren aan iedere gebruiker die stemt. 

Een ander groot nadeel is volgens Pomp dat er nog geen echt juridisch framework bestaat rond DAO’s. "Daar zijn we nog lang niet. We staan met DAO’s nog aan het begin. In Nederland zijn we nu bijvoorbeeld aan het bekijken hoe we die kunnen linken aan het bestaande juridische stelsel." Van Esch voegt daar aan toe dat er wel de mogelijkheid is om een aparte BV op te stellen die gekoppeld is aan een DAO.

"De LAO heeft bijvoorbeeld een juridische tegenhanger, Tribute Labs, die namens de DAO handelt. Het was vroeger nog het wilde westen maar nu komt er steeds meer een plek in de bestaande wetgeving voor." Volgens van Esch heeft ook niet elke organisatie een juridisch raamwerk nodig. "Het is voor sommige doeleinden voldoende om gewoon een informele coöperatie te zijn."

Ten slotte is niet elke organisatievorm vatbaar voor decentralisatie. Van Esch zegt dat alleen specifieke organisaties, zoals bijvoorbeeld een kunstenaar die een project wil financieren, baat hebben bij het opzetten van een DAO. "Ik denk niet dat de bakker om de hoek snel een DAO zal opzetten waarbij klanten dan kunnen stemmen over de prijs van brood", grapt hij. 

In de spotlights

Hoewel DAO’s nog een relatief nieuw fenomeen zijn, duiken ze toch steeds vaker op in het nieuws. Zo kwam eind vorig jaar de ConstitutionDAO in opspraak. Die organisatie had een opvallend doel: een originele kopie van de Amerikaanse Grondwet opkopen. ConstitutionDAO haalde na de oprichting in een mum van tijd maar liefst 47 miljoen dollar op aan Etherdonaties.

De oprichters van ConstitutionDAO wilden in ruil voor het opgehaalde geld aan deelnemers de keuze geven om te stemmen wat zou worden gedaan met de kopie. De DAO was bijvoorbeeld in contact met meerdere musea die het document wouden tentoonstellen. Ook zouden leden van de DAO kunnen stemmen welke tekst er in het museum op het plakkaat zou verschijnen. Deelnemers zouden na de actie bovendien kunnen kiezen welke richting ConstitutionDAO in de toekomst uit zou gaan. 

Uiteindelijk verloor ConstitutionDAO de veiling van het document, dat voor zo’n 43 miljoen dollar werd geveild door Sotheby’s. "Dat kwam mede omdat via de blockchain transparant te zien was hoeveel geld de DAO in de kas had. Daardoor wist de andere bieder precies hoe ver ze konden gaan", zegt Pomp. Hoewel de DAO meer dan 43 miljoen kon bieden, dachten de deelnemers dat ze daarna niet meer genoeg fondsen zouden bezitten om het document te verzekeren, op te slaan en te transporteren. Uiteindelijk keerde de organisatie alle donaties terug uit aan de schenkers, behalve de transactiekosten.

Een recenter voorbeeld is de al genoemde UkraineDAO. Dat is een DAO die door verschillende Oekraïense organisaties werd opgericht om geld in te zamelen voor goede doelen. Uiteindelijk veilde de UkraineDAO een NFT van de Oekraïense vlag voor zo’n 6,75 miljoen dollar. Die opbrengsten zullen naar ‘Come Back Alive’ gaan, een van de grootste NGO’s in Oekraïne. De crypto-gemeenschap heeft, losstaand van UkraineDAO, de laatste dagen tientallen miljoenen opgehaald om Oekraïne te steunen. 

Ook Pomp is bezig met de ontwikkeling van een DAO, namelijk de Dutch DAO. “We hadden de gedachte om in Nederland allemaal mensen uit verschillende blockchain-sectoren samen te brengen. Denk daarbij aan mensen uit de gamingwereld, de NFT-community, noem maar op. Met die mensen willen we kennis delen en een drijfveer bouwen zodat er een gezamenlijk belang is. Vroeger zou je daarvoor een traditionele organisatie oprichten, maar met dit soort experts gaat dat helemaal niet. We zijn nu aan het verkennen of dat lukt en om zelf eens ervaring op te doen met het opzetten van een DAO.”

De toekomst?

Het is nog te vroeg om te zeggen dat DAO’s een grote toekomst tegemoet gaan. Ook Pomp is nog niet zeker of Dutch DAO een succes wordt. "We moeten nog zien of het lukt. Ik hoop dat we dit van de grond krijgen, zodat we de beste blockchain-experts uit Nederland bij elkaar kunnen zetten. Maar zelfs als het niet zou lukken, leren we er ontzettend veel van."

"Veel blockchain-ontwikkelingen lopen nu eenmaal in lussen, waarbij steeds wordt geleerd uit de vorige iteratie wat werkt en wat niet. Je ziet bij andere blockchain-applicaties al veel meer dat pijnpunten uit vorige versies zijn opgelost, maar DAO’s staan nog maar aan het begin. Ik verwacht dat we toch nog door een paar cycli moeten gaan voordat we weten hoe we DAO’s het beste kunnen gebruiken", zegt ze.

Dat maakt het lastig te voorspellen hoe DAO's er over vijf jaar voorstaan. Van Esch: "Het kenmerkende 'permissieloze' aspect van DAO's zorgt er namelijk voor dat het volledig aan de initiatiefnemers en deelnemers is om een DAO en het doel van de organisatie vorm te geven. Tel daarbij op het feit dat de organisatiestructuur nu überhaupt nog in de kinderschoenen staat. Ik zou echt nog geen uitspraken over de stormachtige ontwikkelingen van DAO's in de toekomst durven te doen."

Andrei Stiru