Toezichthouder: dwingende cookiewalls media mogen niet

Veel websites zijn niet te bezoeken zonder dat je alle cookies accepteert, ook cookies waarmee adverteerders je volgen en zien welke websites je bezoekt. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stelt nu dat zo'n zogeheten cookiewall in strijd is met de Europese privacywet.

Dat heeft de toezichthouder vandaag bekendgemaakt. Eerder stelde RTL Nieuws al vragen over cookiewalls, waarna de AP meldde deze praktijken te onderzoeken. De waakhond ontving de afgelopen tijd tientallen klachten over cookiewalls. 

Media

Veel media, waaronder De Telegraaf, Volkskrant, Trouw, het AD, Talpa, GeenStijl en ook RTL, hebben zo'n cookiewall. Deze websites kun je niet bezoeken zonder eerst alle cookies te accepteren - en dus ook jouw data te delen.

Dat is volgens de privacywaakhond geen 'vrije keuze': ook als je je niet wil laten volgen, moet je zo'n website kunnen bezoeken. Daarom zijn deze dwingende cookiewalls in strijd met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), zo stelt de toezichthouder.

Controle

De AP gaat controleren of websites met een cookiewall zich aan de privacywetgeving houden. Ook stuurt het de partijen waarover de meeste klachten zijn binnengekomen een brief om hen te verzoeken hun cookiepraktijken aan te passen. Als bedrijven niet gehoorzamen, dan kan de toezichthouder boetes uitdelen. Op welke termijn dat gebeurt, is niet bekend. 

Hoe werken tracking cookies?

Cookies zijn kleine bestandjes die tijdens het surfen op jouw pc of telefoon worden opgeslagen. Soms zijn ze nuttig, want ze onthouden bijvoorbeeld dat je ergens bent ingelogd. Maar ze worden ook ingezet om je online te volgen, en dit gebeurt met tracking cookies.

Met tracking cookies wordt je surfgedrag door een advertentiebedrijf in kaart gebracht en op basis van die gegevens worden gepersonaliseerde advertenties getoond. Lees je veel over mode en bezoek je vaak webshops? Dan krijg je sneller reclame voor kleding te zien. 

Sommige mensen vinden dat deze advertentiebedrijven inbreuk op hun privacy maken, omdat ze hen online volgen. Anderen vinden het juist fijn dat ze gepersonaliseerde advertenties krijgen, omdat ze die relevanter vinden.

Onder druk

"Het digitaal volgen en vastleggen van surfgedrag op internet [...] is een van de grootste verwerkingen van persoonsgegevens, omdat vrijwel iedereen op internet actief is. Ter bescherming van de privacy is het daarom van belang dat partijen aan websitebezoekers op een goede manier toestemming vragen", aldus Aleid Wolfsen, voorzitter van de AP.

"Mensen kunnen op die manier welbewust en op de juiste manier gebruik maken van hun recht op bescherming van persoonsgegevens. Als op een website wordt gevraagd om toestemming voor tracking cookies en bij weigering daarvan toegang tot de website of service niet mogelijk is, staan mensen onder druk hun persoonsgegevens af en dat is onrechtmatig."

'Te streng'

Juristen vinden dat de AP te streng is als het gaat om de uitvoering van de privacywet. "Het is een zeer strikte en ik denk te strenge interpretatie als je zegt dat alle cookiewalls per definitie in strijd zijn met de AVG", zegt ict-jurist Arnoud Engelfriet. "Maar als je zo'n cookiewall gebruikt, dan moet je wel een stevig verhaal hebben waarom jij die toestemming afdwingt."

Ook internetjurist Charlotte Meindersma vindt de reactie van de AP 'nogal overdreven': "In een aankomende Europese wet, de ePrivacy Verordening, gaat het veel meer over cookiewalls. Daarin staat dat websites waar informatie op staat die je nergens anders krijgt, geen cookiewall mogen hebben, zoals overheidswebsites. Maar voor commerciële media heb je genoeg alternatieven."

Verdienmodel

Volgens Meindersma moeten online ondernemers voldoende vrijheid hebben om een eigen verdienmodel te ontwikkelen: "Heel veel commerciële websites behalen hun inkomsten uit advertenties. Als de AP stelt dat je als ondernemer geen cookiewall mag plaatsen, zegt de toezichthouder eigenlijk: je mag dit verdienmodel niet hanteren. Dat lijkt me nogal overdreven."

Ook is het volgens Engelfriet belangrijk wat voor soort tracking-cookies de websites plaatsen. "Er is een verschil tussen een trackingcookie die advertenties uit je eigen netwerk toont, en tientallen trackers van andere bedrijven op je website toelaten."

RTL schetst het scenario dat op deze manier gratis mediadiensten gaan verdwijnen: "Door de beperkingen die de AP de Nederlandse onlinemediadiensten oplegt om toestemming te verkrijgen voor tracking cookies, zal de concurrentiepositie van RTL in het digitale domein worden aangetast", laat privacyofficer Nadine van Herten weten.

Volledige reactie RTL 

"De AP gaat veel te kort door de bocht door te oordelen dat cookiewalls per definitie onrechtmatig zijn. Het gaat om de interpretatie van het begrip 'vrijelijk gegeven toestemming'. In sommige situaties zou je inderdaad kunnen stellen dat die keuze bij een cookiewall niet vrij is, bijvoorbeeld als er geen vergelijkbare alternatieven zijn of de aanbieder van de dienst een monopolie heeft. Vor de diensten van RTL geldt dat niet."

"Bovendien houdt de AP onvoldoende rekening met het businessmodel van onlinemediadiensten, zoals RTL. Gratis diensten, zoals rtlnieuws.nl of buienradar.nl, zijn voor hun financiering afhankelijk van de verkoop van advertenties. In de online advertentiewereld willen adverteerders alleen gericht (getarget) advertenties inkopen en daarvoor is nodig dat gebruikers aan RTL toestemming geven voor tracking cookies. Een algemeen verbod op een cookiewall heeft als gevolg dat de advertentie-inkomsten van RTL zullen dalen en het aanbieden van een gratis dienst niet meer rendabel is. Het alternatief is dat RTL geld moet gaan vragen voor haar diensten."

"RTL concurreert online met bedrijven als Facebook en Google (YouTube). Deze partijen zijn door hun volume als geen ander in staat om getargette advertenties aan te bieden. Door de beperkingen die de AP de Nederlandse online mediadiensten oplegt om toestemming te verkrijgen voor tracking cookies, zal de concurrentiepositie van RTL in het digitale domein worden aangetast. Het neveneffect van deze maatregel zal zijn dat gratis mediadiensten uit het online landschap zullen verdwijnen."