© Mauro Sbicego

'CIA stiekem eigenaar Zwitserse maker codeermachines'
'Coup van de eeuw'

'CIA stiekem eigenaar Zwitserse maker codeermachines'

11-02-2020 15:17 Laatste update: 15:30

De Amerikaanse inlichtingendienst CIA zou het de "coup van de eeuw" hebben genoemd. De geheime dienst zou stiekem eigenaar zijn van een Zwitsers bedrijf dat encryptiemachines aan overheden van allerlei landen verkocht.

Zwitserland: neutraal, discreet, betrouwbaar. Die reputatie gebruikte de Amerikaanse veiligheidsdienst CIA als geheime eigenaar van het Zwitserse bedrijf Crypto AG. De CIA werkte daarvoor jarenlang samen met de geheime dienst van West-Duitsland en later het verenigde Duitsland, de BND.

Dat blijkt uit onderzoek van The Washington Post en ZDF, die inzicht kregen in een geheim, uitgebreid verslag van de operatie. De CIA kon decennia ongemerkt meelezen en luisteren met geheime berichten die onleesbaar zouden moeten zijn.

Crypto AG leverde apparatuur aan ruim 120 landen, tot "goed en wel in de 21ste eeuw". Onder meer Iran, India, Pakistan, maar ook militaire regimes in Zuid-Amerika en het Vaticaan waren klant van het Zwitserse bedrijf.

CIA tot 2018 eigenaar

Crypto AG is sinds de Tweede Wereldoorlog één van de belangrijkste makers van codeermachines, communicatielijnen voor spionnen en later encryptiesoftware en beveiligde chips voor apparaten. Het bedrijf begon als maker van codeermachine voor het Amerikaanse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. De bekendste codeermachine is de Duitse Enigma.

De CIA zou in 2018 pas zijn aandeel in Crypto AG hebben verkocht. De Duitse BND stapte begin jaren '90 al uit de samenwerking, uit angst voor ontdekking. Vanaf de jaren 70 lag de leiding van het geheime project grotendeels bij de NSA, de inlichtingendienst die zich toelegt op afluisteren en contraspionage.

Falklandoorlog en Iraanse gijzelingscrisis

"Buitenlandse overheden betaalden goed geld aan de VS en West-Duitsland om hun meest geheime communicatie te laten lezen door ten minste twee (en mogelijk vijf of zes) andere landen", stellen The Washington Post en ZDF.

De CIA gebruikte zijn positie onder meer om tijdens de Iraanse gijzelingscrisis de geestelijke leiding van het land af te luisteren. Tijdens de Falklandoorlog werd communicatie van het Argentijnse leger doorgespeeld naar de Britten.

Het programma kende limieten. De grootste tegenstanders van de VS waren geen klanten van Crypto AG. De Sovjet-Unie en China vreesden ondanks het neutrale Zwitserland dat het bedrijf westerse banden had.

BVD en Philips

De geheime operatie kent ook een Nederlands hoofdstuk, meldt Argos. In 1982 wilde NAVO-bondgenoot Turkije codeermachines aanschaffen, Duitsland wilde toen niet mee in het afzwakken van de beveiliging van die apparaten.

De Nederlandse AIVD-voorloper BVD was samen met Philips wel bereid om mee te werken. Daardoor kon de NSA jarenlang met vertrouwelijke Turkse communicatie meelezen.

'Ik zou me bedrogen voelen'

Crypto AG is nu in bezit van de bedrijven CyOne Security en Crypto International. De eerste verkoopt nu enkel aan de Zwitserse overheid, de tweede richt zich op de internationale klanten van Crypto AG.

"Wij bij Crypto International hebben nooit banden met de CIA of BND gehad", zegt Andreas Linde, voorzitter van het bedrijf. "Als wat je zegt waar is, dan voel ik me bedrogen, voelt mijn familie zich bedrogen en zijn er denk ik veel werknemers en klanten die zich bedrogen voelen."

De Zwitserse overheid trok deze maand de exportvergunning van Crypto International in. De Zwitserse autoriteiten moeten volgens The Washington Post van de operatie van de CIA en BND hebben geweten, toch werd pas ingegrepen toen duidelijk werd dat het verhaal naar buiten dreigde te komen.