Experts kritisch over corona-app: 'Bluetooth gaat niet werken'

De twaalf experts die door de Tweede Kamer zijn uitgenodigd om te praten over de corona-app zijn unaniem kritisch. Er wordt getwijfeld over de technische haalbaarheid en of de app effectief is in de strijd tegen het coronavirus.

Eén van de belangrijkste punten die vandaag tijdens de hoorzitting met experts in de Tweede Kamer werd aangestipt is het gebruik van bluetooth. Het kabinet maakte al eerder duidelijk een app te willen bouwen die gebruikmaakt van bluetooth om contactmomenten te registeren. 

Dat plan werd gefileerd door computerwetenschapper Maarten van Steen, die stelt dat het vrijwel onmogelijk is om die contactmomenten op een juiste manier te registreren. Dat komt door de huidige beperkingen van bluetooth, zei hij.

Een app? Waarom?

Het idee is dat je een app installeert op je telefoon. Die registreert via bluetooth de telefoons van de mensen waar je in de buurt bent geweest, bijvoorbeeld op je werk, in de trein, supermarkt of op straat. 

Als je dan in de app invult dat je ziek bent, krijgen de mensen bij wie je in de buurt bent geweest een waarschuwing. Zo kunnen ze voorzorgsmaatregelen treffen, door bijvoorbeeld in quarantaine te gaan. 

De app moet de GGD ontlasten met hun bron- en contactonderzoek, dat nu handmatig en veelal via de telefoon wordt gedaan.

Van Steen, directeur van het Digital Society Institute van de Universiteit Twente, stelt dat de beperkingen zitten in de manier waarop de afstand wordt berekend. Bluetooth heeft een bereik van enkele tientallen meters en kan op basis van de sterkte van het signaal ongeveer zeggen hoe dicht iets in de buurt is. Hoe sterker het signaal, hoe dichter in de buurt.

Wellicht praktisch onmogelijk

Het probleem zit hem in de nauwkeurigheid van deze berekening. Het is volgens Van Steen 'wellicht zelfs praktisch onmogelijk' om via bluetooth te kijken of een ander persoon tussen de 1 en 3 meter van je vandaan is - de afstand die de GGD mogelijk ziet als contactmoment.

Van Steen zegt dat ook de invloed van de omgeving zeer belangrijk is. "Bluetooth-signalen zijn, net zoals alle radiosignalen, dikwijls zeer gevoelig voor omgevingsinvloeden. Daarom maakt het uit of het bijvoorbeeld regent of waar een smartphone op het lichaam gedragen wordt", schrijft hij in zijn paper (pdf). 

Hij wijst bijvoorbeeld op het feit dat bluetooth-signalen ook door muren of tegen corona beschermende schermen heen gaat. Daarnaast kan de sterkte van het bluetooth-signaal per telefoon verschillen, dat ook problemen oplevert voor de betrouwbaarheid.

Heel erg belangrijk

Zorgminister Hugo de Jonge wil over vier weken besluiten of er daadwerkelijk een app komt en hoe die wordt ingezet. Premier Mark Rutte vertelde gisteren tijdens de persconferentie dat de app "heel erg belangrijk" wordt in de strijd tegen het virus.

Alternatieven voor de app

Tijdens de hoorzitting werden alternatieven voor zo'n bluetooth-app aangeboden. Eén van de alternatieven is het bijhouden van een dagboekje, dat de premier van Nieuw-Zeeland inwoners aanraadt. Ook vragen experts zich af waarom de capaciteit van de GGD voor het testen en bron- en contactonderzoek niet direct wordt opgeschaald. 

Niels Chavannes, huisarts en initiatiefnemer van het National eHealth Living Lab van het Leiden University Medical Center (LUMC), denkt aan de inzet van een andere app: Covid Radar. Deze app is ontwikkeld door het LUMC en verzamelt gegevens over klachten en het gedrag van mensen. De gebruikers voeren vrijwillig in of ze klachten hebben, waar ze wonen en wat hun thuissituatie is.

"Als genoeg mensen deze app gebruiken kunnen we op lokaal niveau zien hoe het virus zich ontwikkelt", zei hij tijdens de hoorzitting. Chavannes pleit voor lokaal beleid, bijvoorbeeld een slimme lockdown in een gebied waar er meer infecties worden waargenomen. Of voor een versoepeling van de maatregelen in regio's waar nauwelijks corona-infecties voorkomen, zoals Groningen, Friesland en Drenthe.

Redmiddel

Internetpionier Marleen Stikker liet zich kritisch uit over de haast waarmee de overheid een app wil introduceren. Ze maakt zich zorgen dat deze app wordt gepresenteerd als een redmiddel om uit de corona-crisis te komen, terwijl het nog niet duidelijk is dat zo'n app überhaupt wel werkt. 

Eerder zei Zorgminister Hugo de Jonge dat de lockdown langer gaat duren als we niet massaal de app gaan gebruiken.

Wel prijst Stikker de openheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de ontwikkeling van de app. "Het is bijzonder dat we het massaal hebben over het gebruik van technologie binnen onze maatschappij." Dat werd bevestigd door Bits of Freedom, de privacyorganisatie die ook aanwezig was.

Drenthe heeft al 'corona-app'

Kritische rapporten

De kritiek van de experts sluit aan bij de kritische rapporten die de afgelopen dagen over de corona-apps naar buiten zijn gebracht. De Autoriteit Persoonsgegevens zei gisteren geen oordeel te kunnen geven over de zeven corona-apps. De voorstellen waren niet goed genoeg uitgewerkt om te kunnen oordelen of de privacy van Nederlanders wordt beschermd.

Eerder sprak ook de Landsadvocaat zich uit over de privacy van de corona-apps, die op verzoek van het ministerie de apps heeft onderzocht op de privacy. Het oordeel was duidelijk: van geen van de apps kon worden vastgesteld dat het momenteel voldoet aan de privacywetgeving. 

Grote problemen en een datalek

Cybersecurityonderzoekers van adviesorganisatie KPMG ontdekten ook grote problemen in de corona-apps. Zo werden er wachtwoorden aangetroffen in de broncode waarmee toegang kon worden verkregen tot de server met daarop gevoelige informatie over gebruikers.

Bij de corona-app Covid19 Alert werd zondag door RTL Nieuws een datalek aangetroffen. Het lek is gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens en het ministerie.