Bewoners Overijssels dorp delen zelfopgewekte stroom

Huishoudens die al hun zelfopgewekte stroom delen. Dat mag eigenlijk niet, maar Heeten begint er toch mee. Bewoners kregen een uitzondering op de elektriciteitswet.

Wie zonnepanelen op zijn dak legt, doet dat nu vaak voor twee heel uiteenlopende zaken. Enerzijds voor een algemeen doel: ‘het milieu’. Anderzijds voor een heel individueel doel: besparingen op de eigen energierekening. Tussen die twee extremen in profiteren weinig anderen mee. Overtollig opgewekte stroom mag je bijvoorbeeld niet aan de buurman doorverkopen.

Daar brengt de energiecoöperatie Endona nu verandering in. De 48 huishoudens uit een wijk in het Overijsselse Heeten mogen hun stroom uitwisselen. Netbeheerder Enexis behandelt hen als een en dezelfde stroomafnemer. "Ons dorp bestond al uit veel enthousiaste stroomopwekkers", vertelt initiatiefnemer Dominique Doedens. "De 4.000 inwoners legden 6.000 zonnepanelen op hun dak. Om bewoners die dat niet kunnen of willen nu ook toegang te geven tot lokaal opgewekte energie, bouwen we een zonnepark en starten we het project Gridflex." 

Zeezoutbatterij

Alle 48 huishoudens in de wijk die meedoen krijgen een Energie Management Systeem - een kastje om het energieverbruik in de gaten te houden. Ze krijgen ook een zeezoutbatterij van het Nederlandse bedrijf Dr. Ten. Daarmee kunnen ze energie uit de wijk opslaan, ook dat van de zonnepanelen op het dak van de buren. 

Op een goed rekenmodel voor stroomprijzen - eventueel variabel, afhankelijk van de beschikbaarheid van energie- studeert de Universiteit Twente nog even door. Met bewoners is voorlopig afgesproken dat ze in elk geval niet meer voor energie gaan betalen of minder krijgen voor hun zelfopgewekte stroom. De proef kan financieel alleen in hun voordeel uitpakken.

Einde salderingsregeling

Zo verkent Heeten nieuwe mogelijkheden voor de energiemarkt. De energiecoöperatie van bewoners kreeg de uitzonderingspositie op de elektriciteitswet in 2015 als eerste in Nederland. Daarna volgden nog een handjevol andere initiatieven. Het verkennen van nieuwe verdienmodellen is nodig, want de huidige energieregelingen lopen ten einde. 

Het kabinet Rutte III verschoof de einddatum van de salderingsregeling van 2023 naar 2020. Met de salderingsregeling kunnen zonnepanelen-eigenaren overtollige zelfopgewekte energie tegen de aankoopprijs terugleveren aan het net.

Dat is leuk voor hun portemonnee en voor de zonnepanelenmarkt, maar het stimuleert nauwelijks om energie slimmer te gebruiken. Bijvoorbeeld om je wasmachine pas aan te zetten op momenten dat de zon het felst schijnt of wanneer er elders weinig energie verbruikt wordt.

Dat doet een systeem zoals Gridflex wel, zegt Doedens. Daarom zijn ook netbeheerders geïnteresseerd, om pieken te voorkomen. Het duurde even, maar netbeheerder Enexis is nu een van de grootste ambassadeurs van het project. Samen met RVO is Enexis de grootste investeerder in dit project. "Op een zonnige zondag, als iedereen op het strand zit, wordt er veel onverbruikte stroom het net ingepompt. Als iedereen dan 's avonds weer thuiskomt, wordt er veel energie verbruikt. Die twee pieken kun je voorkomen als je energie in batterijen opslaat."

Eenrichtingsverkeer

Elektriciteitsnetten zijn bovendien vaak ontworpen voor eenrichtingsverkeer. "Stroom verplaatst zich eerst via het hoogspanningsnet, loopt daarna in de vorm van middenspanning via kabels onder de grond de steden in en bereikt via laagspanningskabels de huizen."

"Dat systeem is top-down georganiseerd. Wij zeggen nu van onderop: we gaan het anders doen. Als de wijk meer zelfopgewekte energie lokaal kan gebruiken, hoeft er minder elektriciteit terug het net in." 

Daarbij zijn vooral batterijen belangrijk. Doedens hoopt dat Rutte III na het aflopen van de salderingsregeling geen beloning meer hanteert voor terugleveren aan het net, maar juist voor het opslaan van energie.

Endona wil de komende twee weken 95 procent van de wijkbewoners meekrijgen als deelnemers aan Gridflex. Ze hoeven daar niet voor te betalen, maar alleen toe te staan dat hun elektriciteitsverbruik geanonimiseerd wordt bekeken door de Universiteit Twente.

Besparingen

Endona verwacht uiteindelijk ook besparingen op de energierekening, zegt Loeck Tomassen, penningmeester van Endona. "Met EMS-systemen daalt het energieverbruik vaak al omdat mensen zich er meer bewust van worden." 

Het feit dat de buurt gezamenlijk meedoet, gaat ook helpen, denkt hij. "Psychologen stelden al vast dat zo'n collectief aspect een groter effect heeft op gedragsverandering dan individuele incentives, zoals geld."