Crowdsourcen voor data in het Amsterdamse water

Met je schepnet en petrischaaltje er op uit. Het Schone Water Experiment is het grootste burgerwetenschapproject op het gebied van water.

In Amsterdam is een groot citizen-scienceproject van start gegaan. Meer dan 500 Amsterdammers dragen bij wijze van crowdsourcing hun steentje bij aan data over de kwaliteit van het oppervlaktewater. Waarom zetten zij zich hiervoor in? Toen als reden het opdoen van kennis werd genoemd, gingen de meeste vingers omhoog tijdens de startbijeenkomst op het hoofdkantoor van Waternet. We weten dat het water veel schoner is dan 20 jaar geleden. Maar hoe schoon dan? Kun je erin zwemmen? Wat als je een slok grachtenwater binnenkrijgt? En hoe zit met de vissen?

Eén aanname van mij is al bij de start van het experiment gedebunked: als het warm wordt in de stad, komen er niet meer bacteriën. Sterker nog: een verhoging van de temperatuur en de straling van de zon maken dat bacteriën afsterven. Wel is er meer kans op algengroei. Burgerwetenschap is belangrijk. Alleen al de rapportages die Nederland moet aanleveren bij de Europese Unie zijn voor 95 procent gebaseerd op data die vrijwilligers hebben verzameld. Andere bekende citizen-scienceprojecten in Nederland zijn Muggenradar en het Kraanwaterproject. 

Zes proefjes

Voor Het Schone Water Experiment meten 500 gewone bewoners het oppervlaktewater aan de hand van 6 proefjes. In de waterbox die iedere gelegenheidswetenschapper krijgt, zit een zwart-witte schijf waarmee je het aantal centimeters doorzicht bepaalt, een staalkaart voor de kleur, een thermometer voor de temperatuur, geurbuisjes om te bepalen hoe het water ruikt, petrischaaltjes met voedingsbodem voor e.coli (de bacterie die in uitwerpselen zit) en een telkaart met watervogels (waartussen je ook lokale waterfenomenen als een chipszak of hondenpoep kunt aanmerken).

Naast die zes proefjes zijn er drie speciale testjes, waarvan ik het Smaakexperiment heb. Met het waterzuiverende rietje Lifestraw moet ik het water gaan proeven. Dat durf ik nu het door Het Schone Water Experiment gesuggereerd wordt, en dus veilig voelt, maar zou ik uit mezelf niet doen. Online kun je al je metingen op een grote kaart van Amsterdam plaatsen.

Meten = verbinden

Gelukkig is deze burgerwetenschap meer dan het verzamelen van data. Een interessant deel van het experiment vraagt de burgers waar ze denken dat het door hun gemeten water geschikt voor is. Kan de hond erin zwemmen, zou je je tuin ermee bewateren, wil je er zelf in zwemmen? Zo meet je niet alleen keiharde getallen maar merk je ook wat de burger belangrijk vindt en vis je gelijk naar mogelijkheden voor gebruik van het stadswater. 

Het wordt nog leuker, dankzij kunstenaar Pavel van Houten die het initiatief nam voor Het Schone Water Experiment. Van Houten krijgt mensen zover de bosjes in te duiken om bladeren te tellen, en maakt dat kinderen bloedserieus wc-papiertjes in openbare toiletten in kaart brengen en liet onze Bram van Dijk op een Datatour door de stad rennen met een handklikker. In zijn projecten zoekt hij constant de combinatie met wetenschap, want zoals meten=weten, is volgens Van Houten meten=verbinden.

Juichend bij een mooie weesfiets

De aandacht die mensen voor hun omgeving hebben als je ze laat meten, blijkt oneindig. “Mensen die de blaadjes tellen, gaan met zo’n boom bijna een gesprek aan. Ze wilden zelfs met een weinig voorkomend takje op de foto. Er werden woorden verzonnen om beter te kunnen categoriseren,” vertelt Van Houten. “Met handklikkers telden we hoe vaak we door Amsterdammers aan de gemeente doorgegeven irritaties aantroffen. Mensen stonden te juichen bij hondenpoep en een mooie weesfiets. Irritatie was omgedraaid naar vreugde.” Blijkbaar ontstaat uit de aandacht die je voor je omgeving hebt als je gaat meten, een vorm van liefde. 

De amateurwetenschappers nemen hun taak bloedserieus, bleek op de aftrap. De kleur van het petrischaaltje klopt niet helemaal, met millimeterpapier kan de waarneming nog nauwkeuriger, en moeten mijn tests niet dubbel gecontroleerd worden? Je kunt alle vertrouwen hebben in de enorme berg data die in oktober, tijdens de Week van de Wetenschap, gepresenteerd wordt.