Kabinet wil internettaps op vier strategische locaties

De geheime diensten kunnen volgens een nieuw wetsvoorstel straks massaal metadata over het internetgebruik van Nederlandse burgers verzamelen.

Dat staat in het concept wetsvoorstel van de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten die door de Volkskrant is gepubliceerd (pdf).  Met de internettaps kunnen de geheime diensten AIVD en militaire variant MIVD het internet- en mobieletelefoonverkeer aftappen, om op die manier op grote schaal data te onderscheppen en analyseren. Waar dat precies moet gebeuren staat niet in het voorstel, maar het gaat waarschijnlijk om belangrijke internetknooppunten zoals de AMS-IX. 

Het gaat om metadata, zo schrijft het kabinet in het voorstel die nu bij de Raad van State voor advies ligt. Metadata laten zien met wie je communiceert, waar je bent en welke sites je bezoekt. Het kabinet stelt voor de verzamelde data maximaal voor drie jaar op te slaan.

Als reden voor het uitbreiden van de tapbevoegdheid van de veiligheidsdiensten geeft het kabinet het onderscheppen van communicatie van en naar Syrië. Maar de wettekst biedt de geheime diensten veel bredere bevoegdheden.

Zo zou de AIVD bijvoorbeeld alle communicatie vanuit Amsterdam naar Brussel kunnen gaan aftappen als de geheime dienst denkt dat er twee terroristische cellen met elkaar communiceren. Ook zou er in één stad alle communicatie naar een specifieke chat-app kunnen worden afgetapt. Bij zo'n proces wordt ook de metadata van onschuldige burgers buitgemaakt.

19 tot 35 miljoen euro

De kosten voor het aftappen op de vier strategische plekken worden door de overheid betaald. In 2017 wordt hier 15 miljoen euro extra voor uitgetrokken, in 2018 en 2019 loopt dit bedrag op naar 25 en 35 miljoen euro. Een onafhankelijke commissie, die bestaat uit oud-rechters met minimaal zes jaar ervaring, moet de geheime diensten toestemming geven voor aftapverzoeken.

De afluisterwet moet de geheime diensten ook de mogelijkheid geven om onschuldige burgers te hacken, als zij op die manier bij hun doelwit kunnen komen. De geheime diensten kunnen bijvoorbeeld malware op de computer van een burger plaatsen, als de burger toegang heeft tot een server waar ook het doelwit gebruik van maakt.

Kritiek

Het kabinet legt met het voorstel veelgehoorde kritiek naast zich neer.  Het Privacy and Identity Lab, een samenwerking van twee universiteiten en kennisinstituut TNO, deed op verzoek van het kabinet onderzoek naar de wet, en oordeelde dat het hacken van 'onverdachte burgers' te ver gaat. Ook zijn er volgens de onderzoekers 'onaanvaardbare privacyrisico's'.

Ton Siedsma van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom, die de wettekst heeft bestudeerd, vindt het wetsvoorstel 'buitengewoon zorgelijk': "Ondanks alle kritiek op het in bulk verzamelen van data van burgers, gaat de regering hier gewoon mee door. En dat terwijl de aanslagplegers vaak al in het vizier van de geheime diensten waren. Dan kun je je afvragen of het vergaren van meer data geen averechts effect gaat hebben."

In de concepttekst staat ook dat Nederland een betere informatiepositie wil hebben ten opzichte van andere landen. "Dat betekent dat de Nederlandse geheime diensten op dit moment niet genoeg informatie met andere geheime diensten kunnen delen. De data van burgers kan hierdoor als handelswaar worden gebruikt", aldus Siedsma.

Ook Amnesty International, het College voor de Rechten van de Mens, internetproviders en het bedrijfsleven hebben kritiek op de aftapwet, omdat de privacy van burgers volgens hen op grote schaal wordt geschonden.

Betere samenwerking met geheime diensten

Het kabinet vindt dat de nieuwe aftapwet nodig is omdat de huidige wet is verouderd, omdat er nu maar per internetverbinding - bijvoorbeeld één computer - kan worden afgetapt. Volgens het kabinet maakt de nieuwe wet het mogelijk dat doelwitten beter in de gaten kunnen worden gehouden en dat Nederlandse geheime diensten nauwer samenwerken met andere geheime diensten.

Als de Raad van State zijn advies over het wetsvoorstel heeft gegeven, gaat de wettekst hoogstwaarschijnlijk nog voor de zomer naar de Tweede Kamer. Minister Plasterk wil de wet nog dit jaar invoeren.