Referendum over aftapwet komt er: 'dit hadden we nooit verwacht'

De benodigde 300.000 handtekeningen voor een referendum over de nieuwe 'aftapwet' zijn binnen. Het raadgevend referendum over de wet lijkt er dus te komen.

Lees ook: Dit staat er in de 'aftapwet'

"We hadden dit nooit verwacht", zegt Tijn de Vos, één van de initiatiefnemers van het referendum. Halverwege augustus begonnen De Vos (20) en vier van zijn vrienden met het verzamelen van handtekeningen voor het referendum. De studenten vonden het geen goed idee om de geheime diensten AIVD en MIVD met de nieuwe wet veel nieuwe bevoegdheden te geven.

Afluisteren op grote schaal

Met de aftapwet wordt het mogelijk om grote hoeveelheden data in één keer te onderscheppen. De AIVD kan er dan bijvoorbeeld voor kiezen om alle communicatie vanuit Nederland naar Syrië te onderscheppen en te analyseren op terroristische motieven. De Vos: "Theoretisch kunnen ze nog veel meer. Als een verdachte een bepaalde app gebruikt, bijvoorbeeld WhatsApp, kunnen ze ook die app grootschalig afluisteren. De techniek is daar nu nog niet ver genoeg voor, maar de aftapwet staat het toe."

Dat vindt hij kwalijk. "Burgers staan veel vrijheden af. Als je weet dat je mogelijk afgeluisterd wordt, ga je je anders gedragen. Je zegt misschien dingen niet tegen je vrienden die je anders wel zou zeggen, of je denkt een keer extra na over een Google-zoekopdracht. Het heeft ongelofelijk veel impact op de maatschappij."

Onwerkelijk

Toch hadden de studenten nooit durven hopen dat ze genoeg handtekeningen zouden inzamelen. "Het ging verrassend goed, het is nog een beetje onwerkelijk." Maar hij is nog niet tevreden. "Bij het vorige referendum zagen we dat zo'n 10 procent van de handtekeningen niet geldig was, omdat mensen bijvoorbeeld hun straatnaam verkeerd hadden geschreven. Daarom willen we tenminste 330.000 handtekeningen verzamelen voor aankomende vrijdag."

En als dat lukt? "Dan gaan we komend weekend al die handtekeningen printen en presenteren we ze maandag aan de kiesraad. Als ze worden goedgekeurd, zal de kiesraad waarschijnlijk begin volgende maand het referendum aankondigen. En dan komt er budget vrij voor de campagne, dus we zijn nog lang niet klaar."

De aftapwet in het kort

Wat? Een herziening van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten uit 2002 (Wiv).

Wanneer? Er wordt al jaren aan deze herziening gewerkt, en de wet moet volgend jaar van kracht worden.

Waarom? Het kabinet vindt dat de AIVD meer bevoegdheden moet krijgen om terrorisme te bestrijden.

​Wat is er op tegen? Er wordt gevreesd dat onschuldige burgers massaal in de gaten worden gehouden.

Wat mag de AIVD straks?

De geheime dienst mag het internet al aftappen, maar alleen door één tap per apparaat te plaatsen. Met de nieuwe Wiv wordt het mogelijk om grote hoeveelheden data in één keer te onderscheppen.

Voorbeeld 1: In een Amsterdamse wijk schuilt een terrorismeverdachte. De AIVD tapt al het internetverkeer in deze wijk af om te kijken of ze informatie over de verdachte kunnen vinden.
Voorbeeld 2: De AIVD wil alle communicatie vanuit Nederland naar Syrië onderscheppen en analyseren op mogelijke terroristische motieven

Het gaat aanvankelijk om het verzamelen van metadata, zoals met wie je communiceert, waar je bent en welke sites je bezoekt. Metadata geven een gedetailleerd beeld van iemands leven. Als er iets opvallends wordt gezien, kan de AIVD besluiten om nader onderzoek te doen.

Om data op grote schaal te af te tappen, moet de AIVD wel elke keer om toestemming vragen aan een nieuwe toetsingscommissie, die bestaat uit rechters en technici. 

Lees ook: dit staat er in de 'aftapwet'