Uitlegparty: Bitcoin
De virtuele munteenheid Bitcoin werkt decentraal, wereldwijd en zonder rekening. Alternatief voor echt geld of gedoemde cybercash?
Bitcoin is een elektronische munteenheid die werkt met behulp van een digitale portemonnee op de computer. Tot zover niets nieuws, er zijn wel meer virtuele munteenheden, zoals de Linden Dollar van Second Life, de punten voor Xbox of Nintendo Wii of Facebook-credits. Maar Bitcoin bestaat uit open source software die is te installeren op Windows-, Mac- en Linux-computers. Dat programma is de digitale portemonnee van de gebruiker en het is een rekentool die bijdraagt aan het afhandelen en controleren van transacties.
De software werkt met cryptografie voor versleutelde ontvangst en verzending van geld naar anderen Bitcoin-gebruikers. Alle gebruikers vormen samen een netwerk. Er is dus geen centrale instantie die Bitcoins uitgeeft. Dat maakt deze virtuele munteenheid anders dan de rest.
Crypto-currency
Bitcoin is in 2009 gestart door de Japanse programmeur Satoshi Nakamoto, die er een paper over schreef. Hij had als voorbeeld het concept 'crypto-currency', waarbij geld kan bestaan uit elk willekeurig object of digitale code overal ter wereld. Cryptografie wordt gebruikt om het uitgeven en uitwisselen van geld te beheren. Bitcoin gebruikt een gedistribueerde database verspreid over knooppunten van het eigen peer-to-peer-netwerk, dat wordt gevormd door alle computers met de Bitcoin-software. Dat lijkt een beetje op bestanden uitwisselen via Bittorrent. Die database omvat de volledige geschiedenis van alle Bitcoin-transacties.
Transacties gaan niet direct van de ene naar de andere gebruiker maar worden met cryptografische berekeningen geverifieerd door de rest van de gebruikers. Hierdoor kunnen Bitcoins alleen door de eigenaar zelf worden uitgegeven en is twee keer uitgeven niet mogelijk. Het verwerken van de cryptografische pakketjes gaat door de Bitcoin-software, die miner wordt genoemd.
Bitcoin-economie
Bitcoins zijn ook te verdienen door de computer de benodigde berekeningen te laten doen. De software moet een cryptografisch probleem oplossen om de bitcoins te krijgen, maar dat is tegenwoordig niet zo lucratief meer als in de beginperiode. Van de maximaal 21 miljoen Bitcoins, zijn er inmiddels 6,5 miljoen ontdekt door de miners. De gegenereerde bitcoins dienen als beloning voor het doneren van computertijd om het Bitcoin-netwerk in stand te helpen houden.
Bitcoins zijn voor echt geld in te wisselen via diverse online valutamarkten. Bij de markten zijn Bitcoins in te wisselen voor bijvoorbeeld de dollar, de Britse pond en de euro. Een Bitcoin is op dit moment ruim 12 euro waard. Tientallen webwinkels, bedrijven en freelancers accepteren inmiddels Bitcoins. De hele lijst staat op de site van Bitcoin. Zij hopen daardoor overal ter wereld klanten te kunnen bedienen (zonder kosten) of extra aandacht te krijgen door de Bitcoin-ondersteuning.
Geen kleine lettertjes
Voordelen van Bitcoin zijn dat overheden de munteenheid niet kunnen manipuleren. Doordat er geen banken nodig zijn, zijn er ook geen extra kosten of allerlei voorwaarden voor de gebruikers. Bovendien werkt Bitcoin echt wereldwijd. Er zijn geen limieten of kleine lettertjes, noch kosten voor het open houden van een rekening.
Ook is het mogelijk redelijk 'anoniem' geld te ontvangen of te versturen. De personen die Bitcoins naar elkaar overmaken hoeven elkaars identiteit niet te kennen. Ze weten desondanks zeker dat elkaars Bitcoins geldig zijn. Transacties zijn gratis mogelijk, maar een fooi van 1 bitcent zorgt ervoor dat een transactie sneller verloopt.
Valutamarkt gehackt
Aan Bitcoin kleven meerdere nadelen. Een daarvan werd deze maand duidelijk: de beveiliging van de valutamarkten. De grootste markt, MT.GOX, werd gehackt. Usernames, e-mailadressen en versleutelde wachtwoorden van 60 duizend gebruikers lagen op straat. Maar nog ernstiger: de aanvaller kreeg de controle over een account met zeer veel Bitcoins, waardoor hij in één keer een grote hoeveelheid probeerde te verkopen. Daardoor zakte de prijs binnen no time naar nul dollar, maar hij steeg ook weer snel, doordat gebruikers spotgoedkoop bitcoins probeerden de scoren.
Mt.Gox zette de handel stil en draaide uiteindelijk alle transacties die tijdens deze periode plaatsvonden terug. De waarde lijkt nu hersteld tot het niveau van voor de crash, maar de valutabeurs lag wel een week plat.
Al dit soort externe Bitcoin-markten vormen een risico: ze zijn niet altijd goed beveiligd. En zijn ze allemaal wel te vertrouwen? Het decentrale aan het systeem is wat dat betreft ook een groot minpunt. Ook bij de andere Bitcoin-beurzen zijn trouwens sterke fluctuaties te zien. Daardoor is het risicovol in Bitcoins te investeren als manier van beleggen. In mei stond de koers op 30 dollar, nu bijna op de helft.
Virussen en diefstal
Criminelen hebben bovendien netwerken van onbeveiligde computers opgezet die ze inzetten om bitcoin-hashes te genereren. Deze 'mining rigs' zijn natuurlijk ook niet goed voor het vertrouwen in de virtuele munt. Er zijn ook al virussen opgedoken die alleen zijn ontworpen om de rekenkracht van systemen te gebruiken om Bitcoins te minen. Verder is er ook malware als de Coinbit Trojan die naar Bitcoin-wallet-bestanden zoekt en de gegevens naar criminelen doorstuurt.
Het beste is de Bitcoin-portemonnee te versleutelen en een sterk wachtwoord te gebruiken. Want hackers liggen op de loer. Eerder deze maand deed een internetter de eerste aangifte van gestolen Bitcoins: 25.000 stuks werden ontvreemd. Een probleem is dat de huidige Bitcoin-programma's nog meestal geen functies hebben om de digitale portemonnee te beveiligen voor indringers van buitenaf. En extra beveiligingsmaatregelen treffen gaat een deel van de gebruikers boven de pet.
De veiligheid van Bitcoin is afhankelijk van het cryptosysteem. Zit daar een zwakheid in dan stort de hele Bitcoin-economie in. Cryptowetenschappers hebben al kritiek geuit, al is het systeem voorlopig waterdicht. Wel is het volgens Victor Grishchenko van de TU Delft zo dat aanvallers relatief minder computerkracht nodig zouden hebben dan de eerlijke gebruikers. Daardoor duurt het steeds tientallen minuten voordat een transactie is goedgekeurd: de computers van gebruikers moeten alle openstaande transacties ter wereld checken. Consumenten zijn gewend dat een online betaling secondenwerk is. Voorlopig werken de controlemechanismes echter nog goed om misbruik te voorkomen. Maar het zou mooi zijn als er een onafhankelijke partij de cryptografische principes van Bitcoin eens grondig onderzocht.
Witwassen
Tot slot lijkt Bitcoin erg handig voor criminele activiteiten, zoals betalen voor illegale zaken of het witwassen van gestolen geld. De virtuele munteenheid werd al gebruikt om via de ondergrondse online marktplaats Silk Road voor drugs te betalen. Twee Amerikaanse parlementsleden hebben dan ook al een onderzoek naar Bitcoin en Silk Road geëist.
Bitcoin mag virtueel zijn, het systeem ontkomt waarschijnlijk niet aan de aandacht van reguliere overheden wereldwijd. Een van de grotere bitcoin-marktplaatsen, het Britse Britcoin.co.uk, heeft al gezegd mee te willen werken aan regulering.
Decentraal
Ondanks alle nadelen en problemen blijft Bitcoin een bestaansrecht hebben als alternatief voor alle huidige geldsystemen. Want deze systemen hebben allemaal als achilleshiel de centrale partij die ineens zomaar kan zwichten voor politieke druk. Dat werd duidelijk toen Paypal in december de rekening van Wikileaks bevroor en creditcardbedrijven betalingen aan de klokkenluidersite weigerden. Sites van Paypal of banken zijn ook kwetsbaarder voor een serveraanval dan het peer-to-peer-systeem van Bitcoins.
Bitcoin heeft ook geen centrale bank die, zoals de Amerikaanse centrale bank, regelmatig kan beslissen geld bij te drukken om de inflatie te verhogen. Om die redenen blijft Bitcoin een interessante nieuwkomer in de geldwereld.
Wie is de oprichter?
Over Bitcoin resteert tot slot een groot raadsel: wie is oprichter 'Satoshi Nakamoto'? Over deze 'Japanner' is bijna niets bekend, behalve dan dat hij onder die naam berichten naar een mailinglist over cryptografie stuurt. Het zou zelfs - best treffend eigenlijk - een pseudoniem kunnen zijn. Naar verluidt is hij niet meer actief bij de Bitcoin-software betrokken.
Als eerste gebruiker kan Satoshi Nakamoto wellicht rijk worden. Het genereren van Bitcoins kostte immers in de beginperiode veel minder rekenkracht en -tijd dan nu. Interneteconoom Adam Cohen noemt Bitcoin zelfs 'een piramidespel': alleen de early adopters winnen flink. Hij denkt dat Bitcoin als munteenheid altijd instabiel zal blijven. Het beste advies lijkt voorlopig: gebruik Bitcoins voor kleine transacties, maar steek er niet te veel geld in.
(foto's CC wilbert baan, epsos.de)