Uitlegparty: Biologisch

De supermarkt, het restaurant op de hoek en je favoriete kledingwinkel gaan allemaal biologisch. Maar wat is dat eigenlijk, biologisch?

Biologisch eten is geweldig. Het smaakt beter dan de normale hap, is een stuk gezonder en ook nog eens goed voor het milieu. Tenminste, dat is wat de verpakkingen in de supermarkt of de natuurvoedingsspeciaalzaak je willen doen laten geloven. ‘Biologisch vlees smaakt naar scharrelende kippen. En bio-melk naar een weiland vol klaver en kruiden’, wordt er gezegd. Maar is dat wel zo?

Ten eerste: wat is biologisch? Bij biologische landbouw wordt geen gebruik gemaakt van kunstmest, genetische manipulatie (geen geknutsel met DNA) of chemische en synthetische bestrijdingsmiddelen. Biologische boeren houden rekening met natuur en milieu. Omdat een vruchtbare bodem van belang is, gebruiken ze organische mest, oogstresten en groenbemesting. Om gewassen te beschermen worden bijvoorbeeld natuurlijke vijanden ingezet om parasieten te bestrijden. Zoals sluipwespen voor het bestrijden van ongedierte in kassen. Overigens zijn in de biologische landbouw wel een aantal insecticiden en antischimmelmiddelen toegestaan. Ook kunnen zeep, minerale olie en bijvoorbeeld ijzerfosfaat worden ingezet.



In de biologische veehouderij moeten de dieren ‘hun belangrijkste soorteigen gedrag kunnen uiten’, volgens bio-politie Skal. Het aantal dieren op een biologische boerderij hangt samen met de oppervlakte van de boerderij. De dieren hebben daardoor meer ruimte dan in de gewone veehouderij. Een biologisch varken heeft bijvoorbeeld ruim vier keer zoveel ruimte tot zijn beschikking dan een niet-biologisch varken. Trouwens, mestoverschotten komen bij biologische boeren niet voor. Verder is het preventief geven van geneesmiddelen aan de beesten, anders dan in de reguliere landbouw, verboden.

Dan is er ook nog de biologisch-dynamische landbouw, een bijzondere vorm van biologische landbouw. Het is afgeleid van de levensvisie van Rudolf Steiner, een Oostenrijkse filosoof, schrijver en pedagoog. Steiner is de grondlegger van de antroposofie. Zijn uitgangspunt was dat er rekening moet worden gehouden met de samenhang van plant, dier, aarde en kosmos. Bij het verbouwen van gewassen wordt er in de biologisch-dynamische landbouw daarom rekening gehouden met de stand van de hemellichamen en hun invloed op de groei van de gewassen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van bijvoorbeeld homeopathische preparaten.

Keurmerk
Biologische producten zijn in de winkel te herkennen aan het EKO-keurmerk, dat wordt toegekend door Skal in Zwolle. Inspecteurs gaan bij de biologische boeren op bezoek om te kijken of ze zich aan de regels houden. Hebben de dieren genoeg ruimte? Worden geen verboden stoffen gebruikt? Komen de grondstoffen van biologische bedrijven? Skal werkt in opdracht van de overheid en houdt toezicht op ongeveer 1500 landbouwbedrijven en 1300 levensmiddelenfabrikanten en importeurs.

Gezond
Dit klinkt natuurlijk allemaal mooi, maar wat heb je eraan? Is biologisch ook echt gezonder? Veel onderzoek is daar nog niet naar gedaan. Maar, aan de hand van de beschikbare gegevens kan wel een voorzichtige conclusie worden getrokken: nee, biologisch eten is niet gezonder. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een kleine laboratoriumtest van twee appels - eentje biologisch, de ander niet - door Teleac. Om te bepalen of iets gezond is, moet eerst worden bekeken of en hoeveel schadelijke stoffen er in zitten. En wat blijkt, beide appels zaten ver onder de norm. Geen risico dus.

Het Louis Bolk Instituut, TNO en de universiteit van Wageningen constateerden tijdens een onderzoek in 2007 naar 150 kippen, dat kippen die biologisch voer krijgen, niet gezonder zijn dan hun soortgenoten die niet biologisch eten. De dieren bleven allemaal gezond, ongeacht welk voer ze kregen. De Consumentenbond liet een jaar eerder al weten dat biologische groenten nauwelijks meer voedingsstoffen bevatten dan reguliere groenten. ‘Het beeld dat gewone groenten bol staan van de pesticiden is een fabeltje. Wel zijn biologisch geteelde groenten op een aantal punten beter voor het milieu’, concludeerde de bond. Of het beter smaakt, daarover verschillen uiteraard de meningen.

Door het gebrek aan onderzoek kan ook niet worden gezegd of iemand die biologisch eet langer leeft. Biologische producten bevatten niet meer eiwitten, mineralen of vitamines. Er zijn echter aanwijzingen dat bij jonge kinderen die biologisch eten minder problemen voorkomen met allergie en dat bejaarden die biologisch eten minder gezondheidsklachten hebben. Maar waarschijnlijk zijn verschillen in leefwijze en leefmilieu hierbij ook van belang, aldus Milieudefensie.

Het is ook niet zo dat biologisch eten gevaarlijker is, omdat het niet is behandeld met bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen tegen schimmel. Volgens het RIKILT zitten in biologische voeding niet meer bacteriën of gifstoffen van schimmels dan in producten van de gangbare landbouw.

Milieuvriendelijk
Biologische landbouw is in elk geval milieuvriendelijk, zegt de minister van Landbouw. Uit een rapport dat de minister in juli naar de Tweede Kamer stuurde blijkt dat biologische landbouw diervriendelijker is dan gangbare landbouw. Daarnaast hoeft de samenleving door biologische boeren minder geld uit te geven aan waterzuivering en het oplossen van de problemen rond klimaatverandering en broeikasgassen. Een besparing van 10 miljoen, rekent ze voor. ‘Daarnaast is de winst dat er bij biologische landbouw geen kunstmest (waarvan het teveel vaak in het water eindigt) en bestrijdingsmiddelen worden gebruikt’, zegt een woordvoerder van de universiteit van Wageningen. ‘Iedereen is voor minder gebruik van bestrijdingsmiddelen.’

De prijs
Biologisch koop je dus vooral omdat het milieu- en diervriendelijker is. Blijft er één probleem over: de prijs. Biologisch is duurder, omdat de bio-kip bijvoorbeeld beter voer krijgt en meer leefruimte heeft. Een pak biologische appelsap is duurder, omdat de teelt van de appels meer aandacht vraagt. Maar de consument heeft dat er niet voor over, blijkt uit onderzoek van DAG. Een prijsverhoging van tien procent is al genoeg om zestig procent van de biologische kopers af te laten haken. Terwijl biologische producten vaak de helft of zelfs twee keer zo duur zijn dan de reguliere producten. Biologisch heeft voor ongeveer de helft van de Nederlanders ook geen meerwaarde. Bij hetzelfde prijsniveau blijven ze kiezen voor de reguliere variant van het product.

Volgens een onderzoek van Deloitte noemt zes op de tien Nederlanders de prijs als reden om biologische producten niet te kopen. De prijsverschillen tussen gangbare en biologische producten neemt alleen maar toe, berekent Biofood Magazine. En die prijs gaat waarschijnlijk niet snel naar beneden, want met bio valt goed te verdienen.