Uitlegparty: Downloadverbod

Het kabinet wil downloaden uit illegale bron verbieden. Heeft dat zin? Wie zijn voor of tegen? En haalt het plan het?

Vorige week gooide staatssecretaris Fred Teeven (VVD) de knuppel in het hoenderhok: in een brief aan de Tweede Kamer over hervorming van het auteursrecht schrijft hij dat hij downloaden vanaf illegale bronnen nu ook expliciet wil verbieden. Tot nu toe was in Nederland alleen het aanbieden, of uploaden, illegaal. Daarmee neemt ons land een uitzonderingspositie in. In Europa heeft verder alleen Zwitserland nog geen wettelijk downloadverbod.

'Beperkte' downloaders vrijuit
Anderhalf jaar geleden had een Kamercommissie onder leiding van SP-kamerlid Arda Gerkens ook het advies gegeven om uiteindelijk downloaden te verbieden, maar alleen als het legale aanbod voldoende was ontwikkeld. Nu draait het kabinet het om: zonder een wettelijk downloadverbod zou het legale internetaanbod van muziek en films niet snel genoeg van de grond komen. De legale sites zouden niet met 'gratis' kunnen concurreren, aldus het kabinet.

Teeven belooft dat het wettelijk verbod niet bedoeld is om individuele downloaders aan te pakken, maar alleen tussenpersonen als sitebeheerders of mensen die onevenredig veel downloaden. Die laatste categorie is wat vaag, omdat nog onduidelijk is waar de grenzen liggen. Teeven wil gewone burgers die wel eens wat downloaden, vrijwaren van rechtsvervolging.

Hij stelt dat 'beperkte downloaders' niet vervolgd zullen worden, maar dat betekent dus dat grootschalige downloaders wel aangepakt kunnen worden. Waar de grens precies ligt, is ook niet duidelijk. Bovendien kunnen rechthebbenden dan altijd nog zelf achter downloaders aan gaan, door erop te wijzen dat duidelijk is dat het volgens de wet niet mag.



Sites blokkeren nutteloos
Providers kunnen volgens het wetsvoorstel na klachten van rechtenorganisaties gedwongen worden om sites met illegaal materiaal te blokkeren voor hun klanten. De rechter oordeelt hier van geval tot geval over. Providers zouden dan bijvoorbeeld The Pirate Bay moeten blokkeren. Dit leidt tot een zwarte lijst van sites die auteursrechten schenden. De rechter bepaalt of een site illegaal is, maar of er beroep mogelijk is door providers en wat er tijdens de beroepsprocedure gebeurt is niet duidelijk. Dat volgt pas bij de uitwerking van het wetsvoorstel.

Is het wetsvoorstel haalbaar? Providers kunnen weliswaar downloadsites blokkeren, maar dat soort filters zijn makkelijk te omzeilen. De downloadsites zelf zouden een alternatief adres voor Nederlanders kunnen aanbieden en het filter is al nutteloos. De rechterlijke vonnissen over blokkeren lopen altijd achter op de realiteit. Bovendien zijn er ook technische trucs genoeg om blokkades te omzeilen. Downloads gaan ook minder vaak via centrale sites of systemen. P2p-software gaat vaker over op gedecentraliseerde netwerken. Dat maakt een blokkade van sites dus nog nuttelozer.

De afgelopen tien jaar is ook telkens duidelijk geworden dat er altijd wel weer nieuwe sites opduiken waar muziek en films gratis zijn te downloaden, die ook in al die landen waar een downloadverbod is nog altijd gretig worden gebruikt. Dit deel van Teevens voorstel lijkt weinig effectief.

Spionage internetgedrag
Aanpakken van grootschalige downloaders, zoals Teeven wil, is in feite alleen te doen door controle op het internetverkeer. Dat is technisch goed mogelijk, maar het is ook complex en duur voor providers en telecombedrijven. Het vertraagt hun netwerken en zorgt voor extra investeringen. Met de techniek deep packet inspection (DPI) is de inhoud van datapakketjes redelijk precies te volgen, behalve als de gegevens versleuteld zijn. Stichting Brein noemt het systeem te vergelijken met flitscamera's.

Maar inzet van DPI stuit op privacybewaren. Het gaat ver om ter bescherming van het auteursrecht het online gedrag van burgers te bespioneren. Inzetten van DPI kan in strijd zijn met Europese richtlijnen over burgerrechten als vrijheid van communicatie en bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Daar moet ook Nederland zich aan houden.

Het voorstel sites te laten blokkeren door isp's is wellicht in Europees verband wel haalbaar. De advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie heeft vorige week nog een voorlopige uitspraak gedaan dat die filterverplichting voor providers mogelijk is als dat in de wet van een land staat.

Maar continu monitoren van het internetverkeer zou in Europees verband wel illegaal kunnen zijn. De advocaat-generaal schrijft in zijn standpunt namelijk dat ingrijpende internetcontrole niet in verhouding staat tot het doel, handhaven van auteursrecht. De digitale activisten van Bits of Freedom stellen dan ook dat verplichte DPI-spionage van internetters waarschijnlijk niet wordt toegestaan door het Europese Hof.

Een paar voorstanders
Teevens plannen klinken voor partijen als Buma/Stemra en Stichting Brein als muziek in de oren. Volgens Buma heeft een downloadverbod in Zweden voor meer verkoop van muziek gezorgd. 'We zien dat soortgelijke maatregelen in andere Europese landen een positief effect gehad hebben op de online markt. In Zweden bijvoorbeeld is de online markt met 35% gestegen en de verkoop van fysieke producten zoals cd’s en dvd’s met 9%', aldus Buma-voorzitter Hein van der Ree.

Nederlands Uitgevers Verbond (NUV) vindt het goed als ook individuele downloaders worden beboet voor downloaden, omdat daar 'een afschrikkende werking vanuit gaat'. De bond vertegenwoordigt uitgevers van boeken, kranten en tijdschriften. 'Het is misschien niet het eerste middel, maar mensen moeten weten dat ze een boete kunnen krijgen', stelt het NUV.



Meer tegenstanders
Consumentenbond, de internetproviders en de vakbonden voor musici en acteurs (de Ntb en FNV Kiem) zijn allemaal tegen het downloadverbod. De consumenten en muzikanten spreken van criminalisering van gewone internetters. Ze willen een nieuw heffingenstelsel waarbij downloaden wordt gelegaliseerd en makers geld krijgen uit heffingen.

De internetproviders, verzameld in ISPConnect, vinden dat de nieuwe wetgeving overbodig is, omdat providers al aan zelfregulering doen. Veel providers houden zich aan een gedragscode over notice-en-takedown: zodra rechthebbenden klagen halen ze de gehoste bestanden van de site van hun klant af.

Die zelfregulering lost het probleem van Nederlandse centrale sites die downloads aanbieden grotendeels op, menen de providers. 'Staatssecretaris Teeven wil een niet bestaand probleem oplossen', aldus ISPConnect-voorzitter Arnout Veenman. Maar dat geldt uiteraard niet voor downloaden van sites bij providers in het buitenland en dat maakt wetgeving rond internet altijd zo lastig.

Exit thuiskopie
Een ander voorstel van Teeven heeft ook voor ophef gezorgd: het afschaffen van de thuiskopieheffing, die nu alleen geldt voor blanco dvd's en cd's. Ook daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Stichting De Thuiskopie en Stichting NORMA, die uitvoerende kunstenaars vertegenwoordigt, zijn tegen afschaffing van het thuiskopiestelsel, omdat dat rechthebbenden dan inkomsten mislopen. Volgens NORMA hebben 24 Europese landen een thuiskopiestelsen en tegelijk een downloadverbod. Volgens de twee stichtingen is afschaffing 'in strijd met Europese regelgeving', omdat tegenover kopieren door consumenten een vergoeding voor rechthebbenden moet staan.

Hoogleraar Dirk Visser van de Universiteit van Leiden, die eerder Brein vertegenwoordigde, juicht afschaffing van de thuiskopie juist toe. Hij noemt dat een 'dappere' stap van Teeven. Hij vindt onder meer dat het bepalen van de hoogte van de vergoedingen al jaren te onduidelijk gebeurt. Ook de brancheclubs voor de elektronica- en ict-sector - de FAIR-CE, STOBI en ICT-Office - reageerden verheugd op een eventuele afschaffing van de thuiskopie. Dat betekent voor hen immers lagere kosten en prijzen. Over het downloadverbod spreken ze zich niet uit.

Kritische Kamer
Half mei vergadert de Tweede Kamer voor de eerste keer over het nieuwe wetsvoorstel. De Kamerfracties beraden zich de komende weken op hun standpunten. Linkse partijen zijn in elk geval tegen Teevens plannen, maar zelfs de VVD zit nog met vragen. D66 en GroenLinks maken zich zorgen om de privacy van individuele downloaders, ondanks de toezeggingen van Teeven. De linkse partijen zijn fel tegenstander van controle van al het internetverkeer. GroenLinks wil de staatssecretaris aan de tand voelen over de term 'beperkte downloader' die hij gebruikt ter omschrijving van internetters die niet zullen worden vervolgd. Maar ook de VVD wil dat.

De linkse fracties betwijfelen ook sterk of dit nu de manier is om het legale aanbod te stimuleren. De SP vindt dat dat legale aanbod eerst beter moet zijn voordat stappen zijn te nemen tegen downloaden van onrechtmatig materiaal. 'Legaal aanbod is er nu echt onvoldoende en er zijn onvoldoende garanties in deze brief dat dit er gaat komen', aldus Sharon Gesthuizen van SP tegen Nu.nl.

De VVD wil nog 'nauwkeurig kijken naar de praktische uitvoerbaarheid van de voorstellen en de effecten op het vrije internet'. De partij is op zich niet tegen het voorstel van de eigen partijgenoot, maar wil ook meer duidelijkheid over de sancties tegen downloaders. Sluit de VVD alsnog de rijen en blijft ook CDA collectief voor het voorstel, dan is de rol van de PVV interessant. Wilders heeft nog een paar weken om een standpunt te bepalen.

En Europa dan?
Het is nog maar de vraag of de Nederlandse politiek op dit moment het auteursrecht kan hervormen. In Brussel is eurocomissaris Neelie Kroes namelijk ook met het onderwerp bezig. Zij stelt ook allerlei wijzigingen voor, maar die gaan voorlopig nog vrij algemeen over een kleinere rol voor collectieve beheerorganisaties als Buma/Stemra en vergelijkbare clubs.

De wetten en regels rond auteursrecht in de EU-lidstaten zijn op meerdere punten verschillend en dat blijft nog wel even zo. Sommige landen hebben de thuiskopieregeling al afgeschaft of die heffing zelfs nooit gehad. In andere lidstaten, zoals Frankrijk, wordt er ook harder tegen individuele downloaders opgetreden. Zo kunnen die worden afgesloten als ze herhaaldeijk worden betrapt op downloaden van auteursrechtelijk materiaal, waarbij de provider dus een rol krijgt om het downloadgedrag in de gaten te houden. Andere landen als Duitsland zijn daarop tegen vanwege mogelijke privacyschendingen.

Zo lijkt er voorlopig nog geen consensus in Europees verband. Zodra Europese richtlijnen veranderen kunnen die altijd later nog worden doorgevoerd in de Nederlandse wet. Op korte termijn lijkt de Nederlandse politiek over dit onderwerp - dat het jaren voor zich uitschoof - eindelijk knopen te gaan doorhakken. De kans is met Teevens voorstel wat groter geworden dat er een downloadverbod komt, maar zeker is het allerminst vanwege alle haken en ogen. Dat kan in de Kamer nog een spannende stemming worden. We houden je op de hoogte.

Wat weet staatssecretaris Fred Teeven eigenlijk zelf van muziek, ook al downloadt hij niet? Bright-freelancer Miriam ondervroeg hem er vorig jaar over voor NLTracks. Wat blijkt? Hij hoort Anouk in Tim Knol.