Dit is de wake-up call die Big Tech nodig had
De ophef over Facebook heeft het grote publiek en de politiek eindelijk wakker geschud.
Facebook-ceo Mark Zuckerberg verantwoordde zich deze week tegenover het Amerikaanse Congres. Aanleiding was het dataschandaal met Cambridge Analytica. Facebook wist in 2015 al dat het bedrijf onrechtmatig data van miljoenen gebruikers had verzameld, maar hield het onder de pet. Dankzij een klokkenluider kwam het verhaal toch naar buiten en inmiddels gaat het al weken over Facebook.
De brede interesse van het publiek, de media en de politiek voor dit schandaal zijn echter nieuw. Want het is niet voor het eerst dat Facebook iets heeft gedaan waar Zuckerberg zich voor moest verontschuldigen. Maar in het verleden waaide zo'n schandaal vrij makkelijk over, zonder dat Zuckerberg op het matje werd geroepen en zonder dat het grote publiek massaal dreigde accounts te verwijderen.
Groeiend digitaal besef
Wat is er dit keer anders? We worden als samenleving stukje bij beetje bewuster van de rol die internet in ons leven speelt. Weg is de naïviteit van mensen die overal hetzelfde wachtwoord gebruikten, nadat miljoenen gelekte wachtwoorden doorzoekbaar werden. De grote rol van sociale media als Facebook en Twitter is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden door verhalen over nepnieuws en de eventuele invloed daarvan op verkiezingen. Ook YouTube ligt onder een vergrootglas na onder meer een schandaal met een complotvideo en een YouTuber die probeerde te scoren over de rug van een zelfmoordslachtoffer.
Niet zo makkelijk
In tegenstelling tot voorgaande jaren komen bedrijven niet zo makkelijk meer van zulke schandalen af. Het publiek en de politiek zijn door schade en schande wijzer geworden. De grote internetbedrijven kunnen niet langer naar hartenlust experimenteren en groeien zonder ethisch besef.
En dan is er ook nog de Europese privacywet, de algemene verordening gegevensbescherming (AVG), die vanaf eind mei wordt gehandhaafd. Een groot pakket regels dat bedrijven niet alleen verplicht goed met de gegevens van burgers om te gaan en daar toestemming voor te vragen, maar burgers ook meer rechten geeft over de gegevens die zij aan al die internetbedrijven toevertrouwen. Misbruik wordt steeds moeilijker, verantwoording is straks verplicht.
Het dataschandaal van Facebook brengt die weg naar meer transparantie in een stroomversnelling. Ja, Facebook had het zijn gebruikers al jaren makkelijker kunnen maken om hun privacy meer in eigen hand te nemen. Adverteerders hebben te lang vrij spel gehad om vrijwel anoniem en aan de hand van veel te persoonlijke data te adverteren, maar ook dat verandert.
Geen alternatief
De sceptici zeggen: too little, too late en verlaten Facebook. Terwijl we juist nu op het punt zijn dat Facebook en vergelijkbare bedrijven als Twitter, YouTube en Google eindelijk tot de orde worden geroepen.
Als de scepticus Facebook verlaat, heeft Facebook een kritische gebruiker minder. Als het er niet te veel zijn, zal Facebook ze liever kwijt dan rijk zijn. En zijn het er zo veel dat Facebook uiteindelijk doodbloedt: waar gaan we dan heen? Welke garantie hebben we dat een ander, nieuw sociaal netwerk zich wel direct aan alle regels houdt en zich ethisch gedraagt, terwijl het groeit zoals Facebook de afgelopen jaren deed?
Laten we Mark Zuckerberg voor een moment op zijn woord geloven. In zijn excuses gaf hij de afgelopen dagen steeds dezelfde verklaring: "We hebben in de eerste tien, twaalf jaar van ons bestaan vooral ingezet op groei, en hebben daarbij privacy en veiligheid te weinig aandacht gegeven." Zuckerberg belooft beterschap en vergroot het team dat die privacy en veiligheid moet waarborgen van een huidige 15.000 werknemers nu naar 20.000 eind dit jaar; een nooit eerder vertoond aantal.
Volwassen worden
Uiteindelijk vervullen bedrijven als Facebook een nuttige rol. Het zou zonde zijn om die bedrijven de rug toe te keren juist nu ze ter verantwoording worden geroepen. We zitten nu middenin de puberteit van het internet en hebben de kans om het volwassener en respectvoller voor de gebruiker te maken. Mark Zuckerberg kan niet langer de naïeve nerd blijven. Symbolisch: hij moest de grijze shirts die hij altijd draagt deze week inruilen voor een pak met stropdas.
Laat deze reeks schandalen de geschiedenis ingaan als het moment waarop het grote publiek en de politiek eindelijk wakker werden. De miljardenbedrijven uit Silicon Valley moeten voortaan wel twee keer nadenken voor ze onzorgvuldig met onze gegevens omgaan. Voor hen staat er uiteindelijk meer op het spel dan voor ons.