Student gebruikt AI om 2000 jaar oude papyrusrol te lezen, wint 40.000 dollar

De 21-jarige Amerikaanse student Luke Farritor heeft met een wedstrijd 40.000 dollar gewonnen nadat hij een wetenschappelijke doorbraak heeft gemaakt. Hij gebruikte kunstmatige intelligentie (AI) om het eerste woord op een 2000 jaar oude papyrusrol te lezen die door de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius werd begraven.

Farritor deed mee aan de Vesuvius Challenge, een competitie waarbij in totaal een miljoen dollar gewonnen kan worden door wetenschappers. Om het prijzengeld binnen te halen, moeten zij erin slagen om papyrusrollen uit Herculaneum te lezen, een van de plaatsen die in het jaar 79 na Christus begraven werden onder lava nadat de vulkaan Vesuvius uitbarstte. 

In 1752 ontdekte een lokale boer in Herculaneum een gigantische villa die tijdens de uitbarsting was begraven. Daar vonden archeologen honderden verkoolde en uiterst fragiele papyrusrollen. Tijdens vroege pogingen om die te lezen, zijn er een aantal verloren gegaan, maar wetenschappers hebben de hoop nooit opgegeven dat ze ooit weer leesbaar zouden worden. Op de rollen staan wellicht filosofische teksten in het Grieks.

Moderne technologie

Onderzoekers denken vandaag de dag dat ze eindelijk de tools hebben om de rollen te lezen. Door röntgentechnologie te gebruiken, is het al enkele jaren mogelijk om verkoolde rollen te lezen, zonder ze te openen. In 2015 konden wetenschappers op die manier een van de Dode Zee-rollen lezen.

Maar de teksten uit Herculaneum blijken met deze techniek nog altijd niet leesbaar, omdat er minder dikke inkt werd gebruikt. De archeoloog die de techniek uitvond, Brent Seales, heeft in 2019 dan maar besloten om een deeltjesversneller te gebruiken om een paar rollen te scannen. Door de scans daarna met AI te analyseren, kan een machine leren, op basis van minuscule verschillen op de oppervlakte die voor mensen niet detecteerbaar zijn, waar zich ooit inkt bevond.

Een softwareprobleem

In 2023 slaagden Seales en zijn team erin om met deze techniek inkt te herkennen. Dat spoorde hem aan om - samen met een reeks andere archeologen en enthousiastelingen - de Vesuvius Challenge op poten te zetten. Wetenschappers en burgers rond de wereld kunnen meedoen door de gegevens te doorkammen om uit te pluizen wat er op de rollen staat.

Farritor sleepte de eerste prijs in de wacht, toen hij erin slaagde voor het eerst tien letters te identificeren, waaronder een volledig woord. Deelnemers maken nog altijd kans op verschillende andere prijzen, waaronder de hoofdprijs van 700.000 dollar. Die zal worden toegekend aan het eerste team dat erin slaagt om ‘ten minste 4 afzonderlijke passages van ononderbroken en plausibele tekst uit de rollen, elk ten minste 140 tekens lang’. Deelnemers hebben nog tijd tot 31 december 2023.