Nederlandse radiotelescoop geopend in Ierland

Dankzij de Nederlanders kunnen de Ieren voortaan de dampkring en de zon bestuderen met hun eigen hypermoderne radiotelescoop.

Deze telescoop is bedacht en gebouwd door Astron, het Nederlands instituut voor radioastronomie. Astron heeft door heel Europa 51 individuele radiostations neergezet. Die kunnen door de landen onafhankelijk gebruikt worden, maar het Nederlandse instituut kan ze ook koppelen. Samen vormen al die stations dan één grote radiotelescoop, waarmee extreem scherp en ver de ruimte ingekeken kan worden.

Over 100 kilometer afstand, kun je tot wel tien centimeter scherp kijken. "Dat betekent dat je vanuit Amsterdam de bakstenen kunt tellen van een huis in Zwolle", licht Astron-telescoopastronoom Michiel Brentjens toe.

Losse stations

Dit internationale netwerk van radiostations heet Lofar (Low Frequency Array). Normaal denk je bij een radiotelescoop aan zo’n traditionele witte schotel, maar dat is bij de Lofar-radiotelescoop van Astron niet het geval. Het zijn losse stations in verschillende landen, die allemaal uit velden met antennes bestaan.

Het station in Ierland kan dus door de Ieren zelf onafhankelijk worden gebruikt, maar de informatie kan ook via een glasvezelnetwerk naar Groningen worden gestuurd. Daar staat een supercomputer die alle informatie van alle 51 stations combineert, waardoor een supergedetailleerd beeld ontstaat. Lofar bestudeert onder andere zwarte gaten en ontplofte sterren in andere melkwegstelsels.

Ieren doen zelf onderzoek

Telescoopastronoom Brentjens heeft geholpen bij het ontwerp van het station in Ierland en is verantwoordelijk voor de goede werking van het hele Lofar-netwerk. "We zijn anderhalf jaar bezig geweest met het station in Ierland en de kosten zijn zo’n twee miljoen euro."

Een consortium van Ierse weldoeners en kennisinstellingen, waaronder Trinity College Dublin en Dublin City University, heeft het station gekocht. "Zij zijn eigenaar, maar ze moeten het station wel voor een groot deel ter beschikking stellen aan Astron. Van maandag tot en met vrijdag zitten wij aan de knoppen. Van vrijdagavond tot maandagochtend is het antennestation van ons netwerk afgekoppeld en mogen de Ieren zelf met hun station onderzoek doen."

Volgende station in Letland

Twee miljoen euro klinkt veel, maar dat is het niet volgens Brentjens. "Als je een radioschotelantenne wil neerzetten van dezelfde kwaliteit, kost dat tientallen miljoenen euro’s. Nu bereiken we hetzelfde effect met losse antennes."

Afgelopen donderdag is het station in Ierland geopend. Astron werkt al aan het volgende station, dat in Letland komt te staan.