Dit moet je weten over de nieuwe aftapwet

De Tweede Kamer buigt zich vandaag voor het laatst over de omstreden aftapwet.

Het kabinet wil dat de AIVD meer mogelijkheden krijgt om internet, en dus ook jouw e-mails en berichtjes, af te tappen. Het omstreden wetsvoorstel wordt vandaag voor het laatst besproken in de Tweede Kamer. Een meerderheid lijkt voorstander te zijn. De verwachting is dat de aftapwet nog voor de verkiezingen van maart wordt goedgekeurd.

Wat mag de AIVD straks?

De geheime dienst mag het internet al aftappen, maar alleen door één tap per apparaat te plaatsen. Met de nieuwe De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) wordt het mogelijk om grote hoeveelheden data in één keer te onderscheppen. 

Het gaat aanvankelijk om het verzamelen van metadata, zoals met wie je communiceert, waar je bent en welke sites je bezoekt. Metadata geven een gedetailleerd beeld van iemands leven. Als er iets opvallends wordt gezien, kan de AIVD besluiten om nader onderzoek te doen. Om data op grote schaal te af te tappen, moet de AIVD wel elke keer om toestemming vragen aan een nieuwe toetsingscommissie, die bestaat uit rechters en technici.

• Voorbeeld 1: In een Amsterdamse wijk schuilt een terrorismeverdachte. De AIVD tapt al het internetverkeer in deze wijk af om te kijken of ze informatie over de verdachte kunnen vinden.
• Voorbeeld 2: De AIVD wil alle communicatie vanuit Nederland naar Syrië onderscheppen en analyseren op mogelijke terroristische motieven

​Waarom is dit nodig?

De AIVD zegt dat terroristen nu onder de radar blijven omdat de geheime dienst op het internet te weinig bevoegdheden heeft om mensen af te luisteren. Ook techbedrijven spelen een rol hierin: zij voeren actief end-to-end-encryptie door, waarmee inhoud van communicatie lastig kan worden ingezien. Onder andere WhatsApp voerde deze krachtige vorm van encryptie in. 

Door grote hoeveelheden metadata te onderscheppen zouden terrorismeverdachten gemakkelijk kunnen worden opgespoord. Als er aanleiding is om de inhoud van communicatie in te zien, kan de AIVD onder andere proberen om de verdachte te hacken om de inhoud te bekijken.

Wat is hier op tegen?

Critici vinden dat de AIVD een zogeheten sleepnet creëert: bij het zoeken naar terrorismeverdachten wordt er ook veel data van onschuldige burgers verzameld. De AIVD benadrukt dat de verzamelde data, mits die niet interessant is, weer worden verwijderd. 

Ook is er kritiek op het uitwisselen van data met bevriende geheime diensten. Data van onschuldige burgers zouden dan in de handen kunnen komen van een andere overheid. De Autoriteit Persoonsgegevens stelt dat het wetsvoorstel in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

De Raad van State is ook kritisch. Het toezicht op de geheime diensten is niet voldoende geregeld, vindt de hoogste bestuursrechter. Het kabinet legt het advies naast zich neer. 

Wat nu?

Als de Tweede Kamer het wetsvoorstel aanneemt, moet het nog door de Eerste Kamer. De verwachting is dat de wet vervolgens later dit jaar in werking kan treden.