Wat is er gebeurd met de muisarm? 'De hype is voorbij'

Inmiddels hoor je zelden meer iemand over een repetitive strain injury (RSI). Wel kwamen de iPhonenek, door langdurig naar je mobieltje staren of de WhatsAppduim, vanwege een overdosis digitaal geklets in zwang. Hebben ergonomische muismatten, stabureaus, verstelbare bureaustoelen, laptopstandaarden en lunchwandelingetjes hun werk gedaan? De interesse voor RSI is in elk geval in de loop der jaren afgenomen.

In 2000 bestelde toenmalig minister van Volksgezondheid Els Borst (D66) nog een RSI-rapport van 80 kantjes bij de Gezondheidsraad. Inmiddels zoeken steeds minder mensen op de zoekterm RSI, blijkt uit gegevens van Google Trends, de grootste zoekmachine op internet. 

Toch is RSI  niet verdwenen. "De echte hype is er wel vanaf", geeft onderzoeker en fysiotherapeut Nathan Hutting toe. "In de jaren '90 leek het wel of iedereen er last van had. De hoeveelheid klachten is sindsdien gestabiliseerd, maar het komt nog steeds veel voor."

Uit cijfers van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) blijkt het aantal officiële meldingen over het houdings- en bewegingsapparaat, een term die wordt gebruikt voor ledematen en andere beweegbare lichaamsdelen zoals de nek en de rug, al jaren zo rond de 2400 per jaar te schommelen.

Dat lijkt niet heel veel, maar niet iedereen maakt zo'n melding. Op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden noemt TNO dergelijke klachten de meest voorkomende lichamelijke beroepsziektes, zo staat in de meest recente rapportage Arbobalans. De top 3: pijn aan de schouders en bovenarmen, aspecifieke lage rugpijn en de tenniselleboog. Gezamenlijk goed voor meer dan anderhalf miljoen verzuimdagen in Nederland. 

Andere naam

De reden dat je weinig hoort en leest over RSI heeft volgens Hutting eigenlijk een hele simpele reden: het heet anders. "De naam RSI doet eigenlijk geen recht aan de klachten. Klachten komen niet alleen door herhaalde bewegingen, dus 'repetitive' klopt niet helemaal. 'Injury' past niet goed, want er is niet altijd sprake van letsel, in de zin van schade. Wel van overbelasting." Onderzoekers spreken daarom liever van KANS, klachten aan armen, nek en schouders. 

"Daarbinnen onderscheiden we specifieke KANS en aspecifieke KANS. De eerste variant kunnen we behandelen, maar voor het overgrote deel weten we niet precies wat er aan de hand is", vertelt Hutting, die naast zijn werk voor het lectoraat Arbeid en Gezondheid van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen ook nog een dag in de week als fysiotherapeut werkt. 

Psychosomatische oorzaken

Er is namelijk niet altijd sprake van een lichamelijke oorzaak, ook stress draagt bij aan RSI- of KANS-achtige klachten. En dat is niet eenvoudig weg te masseren bij de fysio. Bovendien zijn dergelijke oorzaken minder mediageniek dan de introductie van een nieuwe gadget.

"Dat soort psychosomatische oorzaken zul je op andere manieren moeten aanpakken dan alleen je werkplek opnieuw instellen. In veel gevallen betekent het dat mensen zelf aan de slag moeten met hun leefstijl of werkritme", zegt Hutting.  

Geen wonderpil

Een trend in de behandelwereld die zich voorzichtig aftekent is om klachten niet teveel te medicaliseren. Met andere woorden: een wonderpil of -behandeling bestaat niet. Veel patiënten zullen moeten leren omgaan met hun blijvende klachten.

"Dat betekent niet dat KANS tussen je oren zit", benadrukt Hutting met klem. Stress of ruzie met je baas kunnen wel een rol spelen bij de klachten. "Dat je pijn geen aanwijsbare lichamelijke oorzaak heeft wil niet zeggen dat het er niet is. Maar je lichaam is niet kapot. Je kunt dus nog gewoon bewegen en dat moet je ook doen. Terwijl mensen die pijn ervaren vaak minder bewegen. Dat moeten we dus trainen." 

Geen modeziekte

Je jaagt patiënten tegen je in het harnas als je het een 'modeziekte' noemt. De RSI Vereniging, die vanwege de naamsbekendheid vasthoudt aan de oude term, wijdt er een apart kopje aan op haar website. 

"Was het maar waar! Het aantal mensen onder de Nederlandse beroepsbevolking dat last heeft van RSI-gerelateerde klachten zit al 20 jaar op hetzelfde niveau van 25 procent, ongeacht de hoeveelheid aandacht in de media en op de werkvloer", verwijzend naar rapporten van het NCvB en TNO.

Hutting vult aan: "Mode is iets dat op een gegeven moment weer verdwijnt. Termen als muisarm, WhatsAppduim, dat is modegevoelig. Bij monniken noemden ze het 'schrijverskramp'. Namen kunnen veranderen: de klachten verdwijnen niet."&

Zo voorkom je RSI-klachten

De RSI Vereniging heeft enkele tips voor het voorkomen van klachten. De Arbowet regelt bovendien dat je afwisseling moet hebben in je kantoorwerk:

• Beeldschermwerk moet na twee uur afgewisseld worden met ander werk of een pauze, zegt de Arbowet. 
• Beweging is goed voor je, ook om klachten aan je armen, nek en schouders te voorkomen.
• Stel je werkplek goed in. Het ministerie van Sociale Zaken wijst op ministeriële regelingen die voorschrijven dat je computer, bureau en stoel in hoogte verstelbaar moeten zijn. Dat is alleen niet verplicht. 

Nathan Hutting promoveerde in 2015 op 'zelfmanagement'. Dat wil zeggen: zelf omgaan met je bestaande klachten. Hij adviseert:

• Denk na over de indeling van je dag. Hoe laat is je vergadering? Kun je daar naartoe lopen, in plaats van met de auto? Afwisseling is belangrijk, dus zorg er in je agenda voor dat je niet de hele dag achter een computer zit. 
• Je kunt niet altijd gestresst door het leven gaan. Heb je een drukke periode met veel deadlines achter de rug? Doe het dan even rustiger aan. 
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en denk na over je houding.