'EU-wet wil transparantie politieke reclame op sociale media'

Sociale media moeten veel meer openheid gaan geven over welke gebruikers zij op basis van welke gegevens politieke advertenties voorschotelen. De Europese Commissie komt binnenkort met een wetsvoorstel.

De nieuwe regels zullen bedrijven als Facebook/Meta en Google dwingen om openheid te geven over alle maatstaven die zij gebruiken om te bepalen wie politieke advertenties te zien krijgt. Dat stelt de Financial Times, dat een voorlopige versie van het wetsvoorstel heeft ingezien.

Het vertrouwelijke document zou waarschuwen dat de grote online platforms data van burgers gebruikt hebben voor gerichte politieke reclame. Dat zou "negatieve effecten" hebben op "hun vrijheden van mening en informatie, om politieke besluiten te nemen en hun kiesrecht uit te oefenen". Er is al langer kritiek op het gericht tonen van politieke advertenties aan burgers die niet weten dat zij specifiek vanwege persoonlijke eigenschappen een bepaalde reclame zien.

'Vrijheid van meningsuiting is geen recht van bereik'

Sociale media moeten volgens het voorstel openheid geven over welke persoonlijke data gebruikt worden voor "targeting en versterking" van politieke boodschappen. De bedrijven moeten straks zeggen aan hoeveel individuen door een politieke advertentie wordt getoond, uit welke bron de persoonlijke data komen, en of die data wel door de sociale media zelf zijn verzameld.

"We moeten op de 'vertragingsknop' drukken, want onze democratie is te waardevol", zei de verantwoordelijk Eurocommissaris Vera Jourova (Transparantie en Waarden) onlangs bij een toespraak in Lissabon over digitale politieke advertenties. "De vrijheid van meningsuiting betekent niet het recht op bereik", aldus de Eurocommissaris.

Hoge boete: tot 5 procent jaaromzet

Onder de nieuwe regels moeten sociale media nog duidelijker gaan labelen wat een politieke advertentie is, wie ervoor betaalt en waarom iemand die reclame te zien krijgt. Het zou de bedoeling zijn om de regels nog tijdens de zittingsperiode van het huidige Europees parlement in te voeren, uiterlijk 2024 dus. Na publicatie van het wetsvoorstel moet het nog besproken worden tussen lidstaten, het Europees parlement en de Europese Commissie.

Handhaving van de regels is net zoals bijvoorbeeld bij de privacywet AVG aan de EU-lidstaten. Overtreding zou bestraft worden met een vergelijkbare boete als bij de AVG: tot vijf procent van de wereldwijde jaaromzet van het overtredende bedrijf.

Sociale media geven politieke advertenties al langer een speciale behandeling. Zo kunnen gebruikers van Facebook en Instagram zulke reclame sinds vorig jaar uitschakelen. Bovendien loopt Nederland voor op Europa, met een gedragscode voor politieke advertenties op sociale media. Sociale media hebben begin dit jaar al medewerking aan die code toegezegd.