Nederlanders houden vluchtelingen online bij grens Oekraïne: 'Netwerken anders overbelast'

Nederlandse vrijwilligers die werken bij Vodafone hebben aan de grens met Oekraïne noodnetwerken en oplaadpunten aangelegd. Duizenden vluchtelingen en hulpverleners blijven zo in contact met geliefden. "Onze wifi wordt intensief gebruikt."

"Alle apparatuur zit in een koffer. Het is een kwestie van de stekker erin en je hebt het eerste netwerk draaien. Vervolgens ga je dat modulair verder uitbouwen", vertelt Harm Kanters, een van de vrijwilligers van de Vodafone Foundation. Met het Instant Network-programma zet die organisatie al tien jaar in rampgebieden tijdelijke netwerken op. Onder hen zijn ook Nederlandse vrijwilligers, die bij VodafoneZiggo werken. Ze kwamen bijvoorbeeld in actie in Mozambique, Kenia, Sint Maarten, de Filipijnen en vorig jaar in Duitsland na de overstromingen.

Het team legde dit keer langs de Oekraïense grens in Hongarije en Roemenië netwerken aan in masten en noodgebouwen, terwijl om hen heen duizenden vluchtelingen hun land achter zich lieten. "We hebben locaties uitgezocht waar door de grote stroom vluchtelingen de mobiele netwerken overbelast kunnen raken", zegt Jeroen Aanraad, een andere vrijwilliger.

Het ging bijvoorbeeld over plekken bij grensovergangen, maar ook om een groot treinstation in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Aanraad: "Het zijn locaties waar vluchtelingen zich moeten registeren of waar ze overstappen op ander vervoer. Ze blijven daar een paar uur, voordat ze met een bus vertrekken naar een ander land. Met onze wifi houden ze contact met hun geliefden in het oorlogsgebied en kunnen ze bijvoorbeeld geldzaken regelen."

Vijftig meter van de grens

De zendmasten in grensregio’s waren overbelast door de onverwachte stroom mensen. "Zo’n zendmast in een dorpje bij de grens kan maar een beperkt aantal mensen aan. We hebben een mast opgewaardeerd en onze apparatuur strategisch neergezet", aldus Kanters. Welke verbinding ze kunnen gebruiken, verschilt per locatie, zegt hij. "Soms moeten we gebruikmaken van een straalverbinding. Andere keren is er glasvezel. We proberen altijd zoveel mogelijk bandbreedte aan te bieden."

Jo Smits legde netwerken aan bij de grens in Roemenië. "Op één locatie was dat echt maar 50 meter van de grens af. Onze collega's van Vodafone Roemenië hadden al een noodmast neergezet en een glasvezel voor ons klaargelegd. We konden het rechtstreeks in onze wifi-apparatuur prikken. Maar zo mooi krijg je het meestal niet."

De gratis wifi wordt volgens de vrijwilligers 'intensief gebruikt'. Al 13.000 duizend mensen maakten op de vijf locaties in Hongarije en Roemenië gebruik van de verbindingen. Samen waren ze al goed voor 1,7 terabyte, vergelijkbaar met 6,8 miljoen WhatsApp-belminuten.

Ook de oplaadapparatuur van het Instant Network bleek geliefd. "We hebben oplaadstations waarmee 30 telefoons tegelijk zijn op te laden", aldus Kanters. Niet alleen de vluchtelingen maken gebruik van de apparatuur die de vrijwilligers hebben geïnstalleerd, ook hulpverleners. Smits: "Turkse vrijwilligers bij een veldhospitaal waren ook blij met ons. Ze waren anders klauwen met geld kwijt aan belkosten."

Psychisch zwaar

De ervaringen hebben een grote indruk achtergelaten op de vrijwilligers. "Je ziet mensen lopen met een radeloze blik in hun ogen. Veel mensen hebben alleen een koffertje bij zich. Ik zag ook een man die op krukken de grens overkwam, hij had verder helemaal niets", vertelt Aanraad. "Na terugkomst ging ik de volgende dag weer naar kantoor. Het was moeilijk om de knop om te zetten. Zo’n ervaring doet je soms wel afvragen hoe belangrijk het werk is waar je hier in Nederland mee bezig bent", vertelt Smits. 

Ook Kanters vond het ‘psychisch zwaarder’ dan vorige Instant Network-missies. "Je zit dichtbij het oorlogsgebied en je ziet mensen die in verwarring zijn. Het was voor hen nog een rauwe ervaring. Dat was anders dan bij andere vluchtelingenkampen waar we op het Griekse Lesbos of Kenia waren. Daar zitten vluchtelingen al langer en hebben ze een manier gevonden om met de situatie om te gaan. Wij focusten ons op het werk, op het installeren, programmeren en kabels leggen. Maar als je dan koffiepauze had en even om je heen keek, dan deed dat wel wat met je." 

'Stevige training'

De vrijwilligers van het Vodafone Instant Network krijgen eerst een 'stevige training' voordat ze op pad worden gestuurd, vertelt Aanraad. "Je leert hoe het is om in een risicovolle omgeving te werken en wat je kan doen om te voorkomen dat je in gevaar komt."

Het team deed de afgelopen jaren regelmatig werk in zeer lastige omstandigheden. Kanters: "Op Sint Maarten hebben we na de orkaan al onze survivalskills nodig gehad. Alles was weg daar. En op de Filipijnen na de tyfoon was er qua communicatie ook niets."

YouTube of WhatsApp

Het team houdt op afstand via de cloud in de gaten wat er met de netwerken gebeurt. De apparatuur is 'hufterproof' gemaakt en stickers maken duidelijk dat het bedoeld is voor humanitaire doeleinden.

Wat gebruikers van de netwerken met de verbindingen kunnen, hangt af van de situatie. Kanters: "Bij vluchtelingenkampen in Griekenland hebben we YouTube wel open gezet. Op andere plekken blokkeren we streamingdiensten. Als er erg weinig bandbreedte is, staan we alleen sociale media en berichtendiensten zoals WhatsApp toe."

Aanraad: "Zelfs al is er alleen een langzame 2G-verbinding, dat is genoeg voor mensen om te laten weten: ik leef nog."

Tonie van Ringelestijn

Luister ook de Bright Podcast: