Opsporingsdiensten maken samen zoeksysteem voor 'criminele geheimtaal'

Criminelen communiceren via verstopte boodschappen in foto's en video's met elkaar. Ogenschijnlijk normale foto's bevatten bijvoorbeeld de locatie van een drugscontainer. Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) werkt nu met Europese collega's aan een opsporingssysteem.

Ook universiteiten en bedrijven zijn betrokken bij het Europese 'project UNCOVER', meldt het NFI. Gezamenlijk worden nu middelen ontwikkeld die het ontdekken van verborgen boodschappen in foto's en video's mogelijk maken. Die vorm van communiceren heet steganografie, en vraagt om een andere aanpak dan cryptografie, waarbij de inhoud van een bericht wordt versleuteld.

"Crypto en stego liggen dicht bij elkaar. Met crypto verstop je de inhoud van de boodschap en met stego verstop je het bestaan van de boodschap", zegt Meike Kombrink van het NFI. "Het is kunst omdat het creatief is, maar het is wetenschap omdat je moet weten hoe je het kan verstoppen in digitale afbeeldingen of video’s. Je moet snappen hoe het werkt."

Criminelen en terroristen

Door berichten te verstoppen in onschuldig ogende foto’s, video’s, teksten of audiobestanden, kunnen criminelen bijvoorbeeld elkaar informeren over de plek waar ze drugs hebben verstopt. "Of kinderporno tonen op een openbaar platform", is een ander voorbeeld dat het NFI geeft. Maar ook de Al-Qaida-terroristen achter de aanslag van 9/11 zouden via steganografie hebben gecommuniceerd, net als Russische spionnen.

Bij de aanpak van project UNCOVER zullen onder meer zogeheten neurale netwerken worden ingezet: een vorm van kunstmatige intelligentie. Computernetwerken krijgen dan veel bekende voorbeelden van steganografie te zien, en leren zo patronen herkennen.

Versleuteling gekraakt, 'stego' is het alternatief

Juist omdat opsporingsdiensten er tegenwoordig in slagen om bepaalde versleutelde berichten te openen, is het verstoppen van de boodschap populairder geworden, stelt het NFI. Het instituut onderscheidt drie veelgebruikte technieken om berichten in afbeeldingen te verstoppen.

Dat kan bijvoorbeeld door de waardes van kleuren aan te passen. "Je voegt als het ware een klein druppeltje rood toe aan de code van de kleur. Dat zie je niet wanneer je naar de foto kijkt." Maar de aanpassingen kunnen wel een stukje tekst overbrengen. Een bestand sterk verkleinen is ook een manier om een verborgen boodschap over te brengen. Dan is die boodschap alleen in de gecomprimeerde versie te zien. De derde methode is om kunstmatige intelligentie in te schakelen om een bericht te verstoppen.

Vooral voor zware criminelen is dit soort technieken interessant, vermoedt onderzoeker Kombrink. Dat maakt het des te interessanter voor opsporingsdiensten om dit soort verborgen communicatie te onthullen.