Belastingdienst bewaarde op grote schaal berichten van burgers op sociale media

De Belastingdienst bewaarde jarenlang op grote schaal stiekem persoonlijke gegevens van belastingbetalers die via internet werden verzameld, waaronder hun berichten op sociale media. Die data werden gebruikt voor toezicht en fraudebestrijding, ondanks interne twijfels over de rechtmatigheid en de juistheid van de gegevens.

De omstreden database genaamd Risico Analyse Model (RAM) werd gevuld met via internet verzamelde data over mensen, terwijl intern bij de fiscus duidelijk was dat dit in sommige gevallen een schending van de privacywet was. Dat meldt NRC op basis van een interne rapportage van de fiscus uit 2017. Dat rapport is nu door demissionair staatssecretaris Marnix van Rij naar de Tweede Kamer gestuurd.

Honderden verschillende data per burger

De gegevens in RAM kwamen uit tientallen bronnen, ook afkomstig van buiten de overheid. Per burger werden er 'honderden verschillende data' opgeslagen. Het was volgens het interne rapport mogelijk om 'nagenoeg alles aan alles te relateren'. RAM werd sinds het jaar 2000 ingezet voor profiling, onder andere op grond van nationaliteit.

Rond 2016 zouden minstens tweeduizend ambtenaren toegang tot de RAM-data hebben gehad, waaronder ook de Douane en de FIOD. Medewerkers konden de informatie zonder controle exporteren. RAM werd ook gebruikt bij de afdeling Toeslagen, wat Van Rij eerder tegen de Tweede Kamer nog ontkende. Daar komt hij nu op terug.

In sommige gevallen niet toegestaan

De fiscus wist dat het geautomatiseerd opslaan (scraping) van gegevens die burgers op internet hadden gezet juridisch omstreden was. "De rechtsgrond voor de verwerking van dergelijke gegevens (...) is minimaal onderwerp van discussie en in een aantal gevallen niet toegestaan", luidt het in de interne analyse. Na de komst van de strengere privacywet AVG in 2018 werd het systeem officieel uitgezet, al bleef een deel tot januari 2021 alsnog beschikbaar.

Van Rij en collega-staatssecretaris Aukje de Vries stellen nu een externe onderzoek in naar RAM en de gevolgen voor burgers, waaronder de mogelijke rol van het systeem in het Toeslagenschandaal.