Ruimtetelescoop Hubble hangt aan een zijden (gyroscoop)draadje

De NASA-ruimtetelescoop Hubble doet het al 33 jaar, maar het lijkt nu echt op zijn retour te gaan. De gyroscoop blijkt wat problemen te geven. Het is NASA gelukt om het een en ander te herstellen, maar het is met dit oude gevaarte wel de vraag hoe lang het nog duurt voordat zijn pensioen echt inzet.

De gyroscoop gaf de afgelopen weken problemen, waardoor het systeem dat het observatorium in de goede lijn houdt in gevaar was. De gyroscoop houdt bij hoe snel het apparaat draait en helpt het daarmee de goede kant op te wijzen om de juiste foto’s te maken, schrijft ArsTechnica. Vanaf aarde wist het NASA-personeel te hulp te schieten, maar er wordt gevreesd voor een volgende hapering. Er zijn door de jaren heen wel een aantal keer upgrades naar Hubble gekomen: in 2009 werden er nog zes nieuwe gyroscopen toegevoegd en er zijn veel onderdelen wel een keer vervangen.

Gyroscoopproblemen

De gyroscopen zijn veel in beweging en dat betekent ook dat ze wat meer onderhoud nodig hebben. Binnenin zo’n gyroscoop draait een wiel constant op 19.200 omwentelingen per minuut. Als de as van het wiel koers wijzigt, dan weet de centrale computer van Hubble: we draaien. Er lopen dunne draden van die gyroscopen naar de computer en die zijn gevoelig voor slijtage en dus ook breuk. Drie van de zes gyroscopen die er in 2009 op werden gezet zijn al buiten werking. De drie overigen zijn van een ander ontwerp en houden het daardoor duidelijk langer vol. Echter is een van die drie ook inmiddels erg versleten en dat geeft problemen. 

Gyro 3, zoals dit onderdeel is genoemd, zou altijd al wat meer herrie hebben gemaakt, waardoor er al werd verwacht dat hiermee problemen zouden ontstaan. Gyro 3 is daarom zeven jaar lang buiten gebruik geweest, omdat de andere gyroscopen er toen nog waren en het werk konden doen. Maar Hubble heeft drie gyro’s nodig om te kunnen functioneren en het team kon er sinds 2018 niet meer omheen die herrieschopper dus ook in te zetten. Sinds augustus gooit het roet in het eten en geeft het informatie door die duidelijk niet helemaal klopt en in november werd dat nog een tikkeltje erger met informatie die volledig verkeerd was.

Hubble is daarom in de 'veilige modus' gezet en wetenschappers hebben een plan bedacht om de boel te redden: een-gyro-modus. Hierbij wordt er van één gyroscoop gebruikgemaakt, gecombineerd met informatie van de zogeheten magnetometers, zonsensoren en sterrentrackers. Het betekent wel dat bepaalde foto’s niet meer gemaakt kunnen worden, bijvoorbeeld van objecten die snel voorbij razen. Kometen, bijvoorbeeld.

Meer dan 100.000 ruimtefoto's

Hubble heeft al meer dan 100.000 ruimtefoto’s gemaakt en gezorgd voor diverse wetenschappelijke doorbraken. Zo zorgde het ervoor dat astronomen voor het eerst een botsing tussen twee astronomische objecten konden waarnemen toen het fragmenten van de komeet Shoemaker-Levy 9 tegen Jupiter aan kiekte. Daarnaast is het door Hubble dat wetenschappers de vorming van sterrenstelsels hebben gezien en geleerd dat de meeste sterrenstelsels superzware, zwarte gaten bevatten. 

Het zijn indrukwekkende prestaties, maar inmiddels wordt Hubble steeds vaker voorbij gestreefd door de nieuwere James Webb-ruimtetelescoop. Die werd tijdens kerst 2021 gelanceerd en maakt inmiddels anderhalf jaar foto’s van diep in het universum. Van kraamkamers van de sterren bijvoorbeeld. NASA heeft hoop dat James Webb uiteindelijk inzicht kan geven in hoe het allemaal is begonnen, door licht wat er heel lang over doet om naar ons toe te reizen. Of eigenlijk naar de James Webb, die op 1,5 miljoen kilometer van de aarde in de ruimte hangt.

Hubble versus James Webb

Hubble heeft echter wel iets dat James Webb niet heeft: waar James Webb gericht is op infrarode straling, is Hubble toegespitst op ultraviolet licht. NASA zou dus graag zo lang mogelijk blijven werken met Hubble, die momenteel 520 kilometer bij ons vandaan is.

Omdat het gevaarte geen aandrijving heeft, is de verwachting dat het medio 2030 onze atmosfeer weer inkomt. Er wordt gekeken door NASA en SpaceX of astronauten in een Dragon-capsule dan een servicebeurt kunnen geven aan Hubble. Het is nog onbekend of dit inderdaad mogelijk is, maar het zou wel een goed redmiddel zijn voor deze oude, maar waardevolle ruimtetelescoop.

Lees meer nieuws over wetenschap.

Mis niks, volg ons WhatsApp-kanaal en ontvang onze nieuwsbrief.