'Start Russische invasie werd al vroeg ontdekt op Google Maps'

Aan live-verkeersgegevens op Google Maps in het Russische grensgebied met Oekraïne was afgelopen nacht al snel te zien dat er iets verdachts aan de hand was. De data wezen op ongewone verkeersdrukte op de wegen tot aan de grens met Oekraïne.

Internetexperts die zich bezighouden met 'open source intelligence' (OSINT) zagen vannacht al heel vroeg dat er iets verdachts aan de hand was in het Russische grensgebied ten noorden van Oekraïne. "Ik denk dat we onder de eerste mensen waren die de invasie zagen", zegt Jeffrey Lewis, professor aan een Californische universiteit, tegen Vice.

Google Maps toont in veel landen live-verkeersgegevens, waarbij de wegen op de kaart tijdens verkeersopstoppingen oranje of rood kleuren. Dat gebeurde vannacht onder andere in de buurt van de Russische grensstad Belgorod. De drukte op de weg breidde zich uit tot aan de grens met Oekraïne, ten noorden van Charkov. "Het begint precies waar we gisteren een Russische formatie militaire voertuigen zagen opduiken", tweette Lewis om half 3 's nachts (Nederlandse tijd).

Radarfoto's

Lewis en diens mede-onderzoekers gebruikten ook satellietfoto's en radarbeelden om de Russische troepen te spotten. Ze lieten een radarfoto van de regio maken door het bedrijf Capella Space. Daarop was te zien dat Russische gepantserde en zware voertuigen in rijen klaar stonden om te vertrekken. Door deze informatie wisten Lewis en zijn consorten ook precies welke wegen ze in de gaten moesten houden via Google Maps. 

Android-telefoons

De live-verkeersgegevens van Google Maps worden mede gegenereerd door de locatiedata van Android-telefoons, maar de Russische militairen hadden hoogstwaarschijnlijk geen smartphones bij zich tijdens de operatie. Volgens Lewis waren de gegevens op Google Maps echter afkomstig van smartphones van burgers die vanwege de colonnes militaire voertuigen langs de kant van de weg moesten wachten. Hij wijst erop dat dit soort afwijkende verkeersstromen vrij snel opvallen en dat het voor burgers steeds makkelijker wordt om dat zelf in de gaten te houden. "Elke afwijking van het normale patroon wordt tegenwoordig meteen opgemerkt."

Open source informatie

Het fenomeen van OSINT ontstond in het laatste decennium als tool tegen misinformatiecampagnes. Waar het voor het tijdperk van sociale-media heel arbeidsintensief was geweest om gedetailleerde informatie over conflictzones te vinden, is dat nu een stuk makkelijker geworden. 

Daarbij worden vaak tweets van mensen in een oorlogszone en publiekelijk toegankelijke satellietbeelden gebruikt om een beeld te schetsen van de situatie op de grond. OSINT-experts verifiëren of ontkrachten ook informatie die door overheden wordt vrijgegeven.

Donderdagochtend verwijderde Twitter nog ten onrechte een aantal OSINT-accounts die Russische troepen in de gaten houden. Het sociale netwerk heeft de meeste van die accounts inmiddels weer online gezet.

In de vroege ochtend van 24 februari kondigde de Russische president Poetin een militaire inval in Oekraïne aan. Al maandenlang bouwde het Russische leger troepen op langs de grenzen van dit land en nu is de oorlog echt begonnen. Lees hier over het verloop van het conflict. 

Tot 1991 hoorden Rusland en Oekraïne bij de Sovjet-Unie. De landen zijn historisch en cultureel sterk met elkaar verbonden, maar Oekraïne richt zich steeds meer op het Westen en dat accepteert Poetin niet.

Eerder legde Poetin de eis op tafel dat Oekraïne nooit lid mag worden van de NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. Oekraïne is nu een soort buffer tussen het Westen en het Russische grondgebied en die buffer zou dan wegvallen. De eis van Poetin is afgewezen. Het doel van de huidige aanval is volgens Poetin ‘demilitarisatie en denazificatie’ en het ‘beschermen’ van mensen. Er zijn geen aanwijzingen dat Rusland daadwerkelijk bedreigd wordt door het Westen en de oorlog in Oekraïne wordt dan ook sterk veroordeeld.