Nederlandse stichting eist namens ouders 1,4 miljard euro van TikTok
Massaclaim tegen TikTok

Nederlandse stichting eist namens ouders 1,4 miljard euro van TikTok

02-06-2021 04:00 Laatste update: 09:49

Een Nederlandse stichting dient namens bezorgde ouders een schadeclaim in bij TikTok. De ouders verwijten de filmpjesapp nalatigheid bij het waarborgen van de veiligheid en privacy van kinderen. De stichting heeft TikTok vandaag gedagvaard.

De ouders worden in de zaak vertegenwoordigd door de Nederlandse Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI), waarbij in Europa ruim 64.000 Europese ouders zich hebben gemeld. "Opgeteld kan de massaclaim oplopen tot ruim 1,4 miljard euro, gebaseerd op de ruim 1 miljoen Nederlandse minderjarige gebruikers", stelt SOMI. Volgens SOMI schendt TikTok meerdere Europese wetten, waaronder de privacywet AVG. 

Aanleiding zijn de gevolgen van de vermeende nalatigheid, met volgens de aanklagers meerdere sterfgevallen tot gevolg. Het gaat dan bijvoorbeeld om gevaarlijke challenges waarbij kinderen elkaar uitdagen. Zo overleed begin dit jaar een 10-jarig Italiaans meisje bij een gevaarlijke challenge op TikTok. Pas na dat overlijden werd TikTok door de Italiaanse rechter gedwongen om gebruikers te blokkeren die hun leeftijd niet hebben bevestigd. Officieel is TikTok niet toegestaan voor gebruikers onder de 13 jaar, en hebben minderjarigen toestemming van hun ouders nodig. In de praktijk worden die leeftijden niet goed gecontroleerd. 

'Schadelijk voor jonge kinderen'

TikTok overtreedt volgens SOMI Europese regels doordat er reclames op kinderen worden gericht. Ook zou de app niet op de juiste manier toestemming vragen voor het gebruik van gegevens en niet zeggen welke data voor welke doeleinden worden verzameld. Het Chinese bedrijf achter TikTok zou ook meer gegevens verzamelen en opslaan dan nodig en zou niet voldoen aan de wettelijke vereisten voor veilig bewaren van die gegevens.

Volgens SOMI houdt TikTok zich ook niet aan de Europese mediaregels die zijn bedoeld om 'kinderen te beschermen tegen schadelijke inhoud'. "SOMI vindt ook dat meer algemene video’s op TikTok schadelijk kunnen zijn voor jonge kinderen, bijvoorbeeld vanwege verborgen reclame voor schadelijke producten en inhoud die onrealistische schoonheidsidealen promoot, wat kan leiden tot problemen als zelfbeschadiging en eetstoornissen."

Eerder startte de Autoriteit Persoonsgegevens een onderzoek naar TikTok. Dat onderzoek is afgerond, zo bevestigt een woordvoerder tegen RTL Nieuws, maar er lopen nog 'juridische procedures' waardoor ze niet inhoudelijk op de zaak in kunnen gaan.

Reactie TikTok

Volgens een woordvoerder van TikTok heeft het beschermen van de privacy en de veiligheid van gebruikers de 'hoogste prioriteit'. "We nemen toonaangevende stappen om de veiligheid van jongeren op TikTok te bevorderen, zoals het standaard instellen van accounts op Privé voor gebruikers jonger dan 16 jaar, en stellen ouders in staat hun account te koppelen aan dat van hun tienerkind via Family Pairing. We blijven ons beleid, processen en systemen evalueren en verbeteren, en blijven overleggen met externe deskundigen."

Klachtbrieven hadden geen resultaat

Belangrijkste insteek van de zaak is volgens de SOMI een uitspraak die TikTok dwingt zijn handelen aan te passen. "Een rechterlijke uitspraak kan de praktijken van TikTok - en andere socialmedia-platforms - direct aan banden leggen", zegt Cor Wijtvliet, medeoprichter van SOMI. "Wij hebben het afgelopen jaar klachtbrieven gestuurd aan TikTok en meerdere Europese toezichthoudende instanties, maar zien inhoudelijk geen resultaat. Daarom hebben we besloten de onderzoeken van de instanties niet af te wachten en zelf juridische stappen te ondernemen."

Bezorgde ouders werden eerder al opgeroepen om zich bij de zaak aan te sluiten. In april trokken achttien Europese consumentenorganisaties ook al aan de bel over TikTok. De app is volgens de organisaties te vaag over gebruiksvoorwaarden en kinderen worden onvoldoende beschermd tegen advertenties en ongepaste inhoud.

"Het lijkt vaak leuk en onschuldig maar TikTok is gewoon een profielen- en advertentiemachine", zegt advocaat Douwe Linders, die SOMI vertegenwoordigt. "SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan."

Schikking in VS

Eerder dit jaar schikte TikTok in de VS in een reeks zaken rond het verzamelen van data van onder andere minderjarigen. TikTok betaalde toen 92 miljoen dollar. TikTok ontkende bij die schikking de claims van de Amerikaanse gebruikers, maar zei zich te willen 'richten op het veiliger maken van de TikTok-gemeenschap'.

De grote schadeclaim van SOMI is opgebouwd per leeftijdsgroep. Voor kinderen onder de 13 jaar wordt namens de ouders 2000 euro geëist, voor kinderen van 13, 14 en 15 jaar 1000 euro en voor kinderen van 16 en 17 jaar is de eis 500 euro. Bij succes vraagt SOMI 20 procent van de ontvangen schadevergoeding voor de kosten rond de zaak. Geld dat overblijft wordt ingezet voor nieuwe initiatieven, aldus de stichting. "Bij succes zal de schadevergoeding via een claimafhandelaar worden verdeeld met iedereen die kan aantonen dat zij TikTok hebben gebruikt. Allereerst met de leden." 

Europese Commissie

De Europese Commissie gaf TikTok vorige week nog een maand de tijd om zich te houden aan de EU-regels voor consumentenbescherming. Aanleiding waren klachten over de advertentiepraktijken van TikTok. "In de EU is het verboden om zich op kinderen en minderjarigen te richten met verkapte reclames, zoals een spandoek of vlag in video's", zei EU-commissaris Didier Reynders (Justitie).

TikTok nam onlangs enkele maatregelen die de veiligheid van jonge gebruikers zouden moeten verbeteren. Zo zouden accounts van gebruikers tussen de dertien en vijftien jaar standaard op privé worden gezet en kunnen onbekenden hun video's niet automatisch zien. Moderators weren daarnaast ongepaste video's en gebruikers kunnen aanstootgevend materiaal rapporteren. 

Waarom TikTok zo populair werd: